Đăng vào: 2025-12-19
Giao dịch chênh lệch lãi suất đồng yên, hay còn được biết đến là chiến lược carry trade, đã là một trong những động lực thầm lặng thúc đẩy hoạt động chấp nhận rủi ro toàn cầu trong nhiều năm qua. Các nhà đầu tư vay bằng đồng yên Nhật với lãi suất rất thấp, sau đó tái đầu tư nguồn vốn đó vào các tài sản có lợi suất cao hơn trên khắp thế giới. Giao dịch này hoạt động hiệu quả nhất khi hai điều kiện được duy trì: chênh lệch lãi suất lớn và thị trường ổn định.
Tuy nhiên, những điều kiện đó đang thay đổi. Hôm nay, Ngân hàng Nhật Bản (BoJ) đã nâng lãi suất chính sách lên khoảng 0,75%, một bước rõ ràng rời xa kỷ nguyên siêu nới lỏng. Động thái này rất quan trọng vì giao dịch chênh lệch lãi suất thường được sử dụng đòn bẩy, và đòn bẩy biến những thay đổi lãi suất "thấp" thành những biến động vị thế "lớn" khi biến động thị trường tăng cao.
Đồng thời, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã bắt đầu nới lỏng chính sách tiền tệ, với phạm vi lãi suất mục tiêu quỹ liên bang gần đây được hạ xuống còn 3,5% đến 3,75%. Sự kết hợp này thu hẹp khoảng cách lãi suất, vốn là yếu tố khiến việc bán khống đồng yên trở nên hấp dẫn.
Rủi ro chính không phải là sự tồn tại của giao dịch chênh lệch lãi suất (carry trade), mà là khả năng đảo chiều nhanh chóng, điều này có thể buộc các nhà giao dịch phải mua yên trong khi đồng thời bán các tài sản rủi ro.
Giao dịch chênh lệch lãi suất bằng yên là một chiến lược mà nhà đầu tư vay yên (hoặc bán khống yên) vì nguồn vốn bằng yên đang rẻ, sau đó đầu tư số tiền thu được vào các tài sản mang lại lợi nhuận cao hơn ở nơi khác.
Đồng yên đã là một loại tiền tệ được ưa chuộng để huy động vốn trong nhiều thập kỷ vì lãi suất của Nhật Bản luôn ở mức gần bằng 0 trong một thời gian dài. Chừng nào Nhật Bản còn nằm trong nhóm các quốc gia có lãi suất thấp nhất trong G10, việc vay yên để mua các tài sản có lãi suất cao hơn có vẻ "miễn phí". Nhưng thực tế thì không bao giờ là miễn phí cả.
Động lực tạo lợi nhuận cốt lõi
Lợi nhuận dương : Bạn thu được khoản chênh lệch lợi suất mỗi ngày khi nắm giữ vị thế.
Tỷ giá hối đoái ổn định : Bạn cần đảm bảo đồng tiền dùng làm nguồn vốn (JPY) không tăng giá mạnh.
Đòn bẩy giá rẻ : Chiến lược này thường liên quan đến việc sử dụng đòn bẩy tài chính, giúp khuếch đại cả lợi nhuận tiềm năng và rủi ro thua lỗ.
Việc đảo chiều giao dịch chênh lệch lãi suất không phải là một giao dịch đơn lẻ. Nó là một phản ứng dây chuyền:
Chi phí huy động vốn tăng lên, hoặc tâm lý chấp nhận rủi ro thay đổi.
Đồng tiền dùng để tài trợ tăng giá (đồng yên tăng) khi các vị thế được đóng lại.
Giá trị tài sản rủi ro giảm khi các nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy bán bớt cổ phần để giảm thiểu rủi ro.
Tính thanh khoản thị trường sụt giảm, và cùng một lệnh đặt mua/bán khiến giá đẩy giá đi xa hơn dự kiến.
Sự biến động đột ngột có thể kích hoạt hoạt động bán tháo gia tăng do giới hạn rủi ro và quy tắc ký quỹ.
Tóm lại, việc thanh lý các vị thế đòn bẩy, bao gồm cả các giao dịch chênh lệch lãi suất, đã khuếch đại các biến động thị trường ngắn hạn nhưng cực đoan trong các đợt biến động trước đó.
Các giao dịch chênh lệch lãi suất có thể bị hủy bỏ vì hai lý do đơn giản.
Lợi nhuận không còn bù đắp được rủi ro vì chi phí huy động vốn tăng lên hoặc chênh lệch lợi suất thu hẹp lại.
Khi thị trường chuyển sang trạng thái né tránh rủi ro, các nhà giao dịch giảm đòn bẩy, dẫn đến việc đóng các vị thế.
Khi một giao dịch chênh lệch lãi suất (carry trade) kết thúc, quy trình thường diễn ra như sau: nhà đầu tư mua lại yên và bán các tài sản mà họ đã dùng để tài trợ. Nếu đủ nhiều người chơi cùng thực hiện thao tác này đồng thời, hệ số tương quan sẽ tăng vọt, thanh khoản cạn kiệt và sự biến động giá có thể diễn ra quá mức.
BIS đã nhấn mạnh cách việc thanh lý giao dịch chênh lệch lãi suất có thể gây ra hiệu ứng lan tỏa trên nhiều loại tiền tệ và thị trường rộng lớn hơn trong những giai đoạn căng thẳng, chính xác là vì các vị thế này thường được sử dụng đòn bẩy và có nhiều vị thế giao dịch tập trung.
Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) đã nâng lãi suất chính sách ngắn hạn lên 0,75%, mức cao nhất trong 30 năm, và BoJ đang phát tín hiệu rõ ràng rằng có thể sẽ có thêm những đợt tăng lãi suất nữa nếu các số liệu tiếp tục cho thấy xu hướng này.
Ngay cả khi mức 0,75% vẫn được coi là "thấp" so với Mỹ, nó vẫn làm thay đổi kỳ vọng. Các nhà đầu tư giao dịch chênh lệch lãi suất không sợ lãi suất hiện tại, mà sợ con đường lãi suất của ngày mai.
Lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 10 năm đã vượt quá 2%. Điều này làm thay đổi chi phí phòng ngừa rủi ro tỷ giá, các động lực hồi hương vốn và sức hấp dẫn của việc sở hữu tài sản nước ngoài trên cơ sở phòng ngừa rủi ro tỷ giá.
Sau thông báo, lợi suất trái phiếu 10 năm đạt khoảng 2,015%, mức cao nhất kể từ tháng 8 năm 1999.
Đây là điểm khác biệt mà các nhà giao dịch quan tâm: sau đợt tăng giá, đồng yên đã giảm xuống khoảng 155,94 yên/đô la, với mức tăng đột biến cao nhất là 156,19.
Câu trả lời "đồng yên yếu hơn khi tăng giá" thường có nghĩa là một trong hai điều sau:
Chuyến đi bộ đường dài này đã được lên kế hoạch từ trước, và hướng dẫn viên không hề tỏ ra quá khắt khe.
Thị trường vẫn tin rằng chênh lệch lãi suất giữa Mỹ và Nhật Bản vẫn đủ lớn để duy trì sức hấp dẫn của chiến lược đầu tư chênh lệch lãi suất trong ngắn hạn.
Đó chính là tình huống mà việc định vị có thể trở nên tự mãn trở lại, và đó cũng chính là lúc rủi ro thất bại tiếp theo âm thầm tái diễn.
| Chỉ báo | Tín hiệu "mang vác bình tĩnh" | Tín hiệu "Rủi ro đang gia tăng" | Tại sao điều đó lại quan trọng |
|---|---|---|---|
| USD/JPY | Xay ở phạm vi hẹp hơn, cao hơn | Giảm mạnh (đồng JPY mạnh), biến động lớn trong ngày. | Sự suy yếu thường biểu hiện đầu tiên bằng việc đồng yên đột ngột mạnh lên. |
| Lợi suất trái phiếu 10 năm của Nhật Bản | Ổn định, trật tự | Tăng nhanh vượt mức quan trọng (khoảng 2%) | Lợi suất cao hơn làm thay đổi dòng vốn nội địa và chi phí phòng ngừa rủi ro. |
| Biến động cổ phiếu | Thấp, ổn định | Những đợt tăng đột ngột và những khoảng trống di chuyển lặp đi lặp lại | Carry về cơ bản là bán khống biến động giá. |
| Điều kiện tín dụng | Nguồn tài trợ dồi dào | Sự thắt chặt, sự phân bố rộng hơn | Việc tận dụng đòn bẩy trở nên khó khăn hơn, buộc phải cắt giảm chi phí. |
| Những bất ngờ về chính sách | Ngân hàng trung ương có thể dự đoán được | những cú sốc diều hâu hoặc sự thay đổi hướng dẫn | Những điều bất ngờ làm thay đổi kỳ vọng và tạo ra khoảng cách tỷ giá hối đoái. |
Không. Hiện tại chúng ta không đang trong giai đoạn "đảo chiều giao dịch chênh lệch lãi suất" điển hình, nhưng thị trường đang có nguy cơ đảo chiều ngày càng tăng, bởi vì lãi suất và lợi suất trái phiếu của Nhật Bản đang tăng lên và Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) đang phát tín hiệu rằng việc thắt chặt hơn nữa là có thể xảy ra.
| Kịch bản | Điều gì sẽ thay đổi đầu tiên? | Những gì bạn thường thấy ở chợ | rủi ro va chạm |
|---|---|---|---|
| Thư giãn có trật tự | Chênh lệch lợi suất thu hẹp dần. | Tỷ giá USD/JPY có xu hướng giảm trong nhiều tuần, thị trường chứng khoán điều chỉnh theo, chênh lệch lãi suất tín dụng mở rộng nhẹ. | Thấp |
| chen lấn hỗn loạn | Đồng yên mạnh lên nhanh chóng chỉ trong vài ngày. | Biến động ngoại hối tăng mạnh, các loại ngoại hối có hệ số beta cao bị bán tháo, cổ phiếu giảm giá khi đòn bẩy giảm. | Trung bình |
| Sốc kiểu hệ thống | Một sự kiện rủi ro quy mô lớn hơn sẽ xảy ra trong điều kiện thanh khoản thấp. | Đồng yên tăng mạnh, buộc phải giảm nợ, thị trường chứng khoán giảm mạnh, căng thẳng về nguồn vốn trên khắp các thị trường. | Cao |
Cặp tiền tệ USD/JPY giảm nhanh và duy trì ở mức thấp.
Đồng yên mạnh lên trên diện rộng, đặc biệt là so với các đồng tiền có lợi suất cao, chứ không chỉ so với đồng đô la Mỹ.
Biến động của đồng JPY tăng lên cùng lúc với biến động toàn cầu, bởi vì đó là thời điểm mà đòn bẩy trở thành vấn đề.
Việc đảo chiều lãi suất chênh lệch yên hiếm khi tự dẫn đến sự sụp đổ của thị trường. Nó thường khuếch đại cú sốc hiện có.
Chuỗi hành động điển hình trông như thế này :
Một tác nhân kích hoạt xuất hiện, chẳng hạn như sự sụt giảm mạnh của thị trường chứng khoán toàn cầu, một chính sách bất ngờ hoặc một sự kiện về thanh khoản.
Biến động gia tăng, và giới hạn rủi ro ngày càng thắt chặt.
Các vị thế nắm giữ đòn bẩy được giảm bớt.
Đồng yên được mua lại nhanh chóng, và các vị thế rủi ro được tài trợ bằng đồng yên được bán bớt.
Các mối tương quan giữa các loại tài sản có xu hướng tăng đột biến, trong khi tính thanh khoản thấp hơn sẽ khuếch đại sự biến động này.
Vì sao nó có thể khiến bạn cảm thấy như một vụ tai nạn :
Biến động tỷ giá hối đoái diễn ra trước, sau đó mới đến mọi thứ khác. Sự tăng giá mạnh của đồng JPY nhanh chóng buộc các nhà đầu tư phải phòng ngừa rủi ro và gọi ký quỹ.
Đòn bẩy là điều phổ biến. Những biến động nhỏ khi được nhân lên quy mô sẽ trở thành những cú sốc lớn về lợi nhuận và thua lỗ.
Tính thanh khoản có thể biến mất. Trong các thị trường căng thẳng, lực mua biến mất và xuất hiện các khoảng trống giá.
Vì sao nó có thể không trở thành một vụ tai nạn?
Việc định vị sản phẩm đôi khi có thể không hoàn toàn phiến diện như những gì thị trường thường thể hiện.
Các nhà hoạch định chính sách nhanh chóng liên lạc khi hoạt động của thị trường bị đe dọa.
Một lộ trình bình thường hóa được Ngân hàng Nhật Bản (BoJ) công bố rõ ràng có thể cho phép các giao dịch chênh lệch lãi suất được giải tán một cách có trật tự, thay vì diễn ra một cách hỗn loạn.
Bài học quan trọng từ những đợt biến động gần đây là việc thanh lý hợp đồng chênh lệch lãi suất sẽ khuếch đại các biến động, nhưng thị trường cũng có thể ổn định nhanh chóng khi cú sốc được hấp thụ và nguồn tài chính vẫn sẵn có.
Nhật Bản đã thay đổi chế độ. Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) đang tăng lãi suất và công khai thảo luận về lộ trình hướng tới mức lãi suất trung lập.
Nếu danh mục đầu tư của bạn dự đoán đồng yên sẽ tiếp tục suy yếu, về cơ bản bạn đang cho rằng tình trạng tắc nghẽn thị trường có thể kéo dài vô thời hạn, điều này là không thể.
Nhiều danh mục đầu tư nắm giữ các khoản đầu tư mà không hề nhận ra điều đó:
Các mã cổ phiếu Hoa Kỳ không được phòng ngừa rủi ro tỷ giá, được tài trợ bằng JPY.
Nợ của các thị trường mới nổi được tài trợ bằng đồng JPY.
Cổ phiếu toàn cầu có cổ tức cao và rủi ro tỷ giá.
Nếu bạn không lập bản đồ rủi ro tỷ giá, bạn sẽ không biết quá trình thanh lý sẽ diễn ra như thế nào.
Đòn bẩy, giao dịch tập trung và biến động mạnh là công thức dẫn đến những biến động giá quá mức.
Trong một giao dịch thư giãn, giao dịch tốt nhất thường là giao dịch mà bạn không đặt cược quá lớn.
Giao dịch chênh lệch lãi suất bằng đồng yên thường bao gồm việc vay đồng yên với lãi suất thấp và đầu tư vào các tài sản hoặc tiền tệ có lợi suất cao hơn để kiếm lời từ sự chênh lệch lãi suất.
Chúng nhanh chóng bị đảo chiều vì nhiều vị thế được sử dụng đòn bẩy và phụ thuộc vào tỷ giá hối đoái ổn định.
Sự tăng vọt nhanh chóng của đồng yên cùng với sự gia tăng mạnh mẽ của biến động tỷ giá hối đoái là một trong những lời cảnh báo rõ ràng nhất.
Tóm lại, việc đảo chiều lãi suất chênh lệch yên là một trong những cú sốc kinh tế vĩ mô hiếm hoi có thể đồng thời tác động đến ngoại hối, cổ phiếu và tín dụng do bản chất dựa trên đòn bẩy và việc giảm đòn bẩy bắt buộc, chứ không chỉ đơn thuần là do định giá.
Việc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) tăng lãi suất lên 0,75% ngày hôm nay là một tín hiệu rõ ràng cho thấy Nhật Bản không còn là điểm tựa lãi suất bằng 0 như trước đây nữa. Liệu sự sụp đổ thị trường tiếp theo có bắt nguồn từ việc đảo chiều lãi suất chênh lệch hay không phụ thuộc vào hai yếu tố: liệu lộ trình chính sách của BoJ có đẩy đồng yên lên cao hơn hay không, hoặc liệu sự biến động toàn cầu có gia tăng đủ để biến "lãi suất chênh lệch ổn định" thành việc giảm nợ bắt buộc hay không.
Hiện tại, tỷ giá yên dao động quanh mức 156 cho thấy thị trường chưa hoảng loạn. Tuy nhiên, việc lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB) vượt quá 2% cho thấy áp lực đang gia tăng.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không được xem là (và không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hoặc bất kỳ lời khuyên nào khác mà bạn nên dựa vào. Không có ý kiến nào được đưa ra trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào là phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.
