Đăng vào: 2025-12-23
Mỗi tháng 12, câu hỏi quen thuộc lại được đặt ra tại các sàn giao dịch: "Liệu hiệu ứng tháng Giêng vẫn còn tồn tại, hay đó chỉ là một câu chuyện hay?" Câu trả lời thẳng thắn là phiên bản "dễ dàng" của giao dịch đã phai nhạt, nhưng hành vi cơ bản tạo ra nó thì vẫn còn đó.
Dù sao đi nữa, "Hiệu ứng tháng Giêng" là một trong những câu chuyện đơn giản nhất trong lịch sử thị trường: Các cổ phiếu bị giảm giá mạnh, đặc biệt là các cổ phiếu vốn hóa nhỏ, thường được bán ra vì lý do thuế vào cuối năm, sau đó phục hồi vào tháng Giêng khi áp lực đó giảm bớt và dòng tiền mới đổ vào. Đó là một câu chuyện đơn giản, mạch lạc, và đôi khi nó thực sự xảy ra.
Tuy nhiên, nếu bạn coi "Hiệu ứng tháng Giêng" như một đợt tăng giá chắc chắn trên toàn thị trường, bạn sẽ thất vọng. Nếu bạn coi đó là cơ hội phục hồi của các cổ phiếu có quy mô vốn hóa thị trường thấp, bị giảm giá mạnh, gắn liền với dòng vốn cuối năm và thanh khoản thấp, thì nó vẫn xuất hiện đủ thường xuyên để tạo ra ảnh hưởng, đặc biệt khi bạn kết hợp nó với các mức hỗ trợ/kháng cự kỹ thuật rõ ràng và kiểm soát rủi ro.
Hiệu ứng tháng Giêng là một hiện tượng theo mùa, trong đó cổ phiếu, đặc biệt là của các công ty nhỏ, thường mang lại lợi nhuận mạnh mẽ bất thường vào tháng Giêng so với các tháng khác.
Cấu hình cổ điển bao gồm ba bộ phận chuyển động:
Bán tháo bắt buộc vào cuối tháng 12 : bán lỗ để giảm thuế và "dọn dẹp" danh mục đầu tư.
Một sự thay đổi về thanh khoản sau khi năm mới bắt đầu : phân bổ lại vốn, tiền thưởng, ngân sách rủi ro mới.
Hiện tượng hồi quy về giá trị trung bình thường xảy ra ở những cổ phiếu kém hấp dẫn nhất : các cổ phiếu vốn hóa nhỏ và những cổ phiếu thua lỗ trong năm trước sẽ hồi phục mạnh nhất.
Các nghiên cứu học thuật từ nhiều thập kỷ trước đã chỉ ra rằng hiệu ứng này không phân bố đều trong suốt cả tháng. Ví dụ, công trình kinh điển của Rozeff và Kinney đã ghi nhận rằng lợi nhuận hàng tháng khác nhau trong suốt cả năm, với tháng Giêng nổi bật hơn cả về mức tăng trưởng mạnh mẽ.
Ngoài ra, một phần đáng kể của "phần bù tháng Giêng" thường xuất hiện trong tuần giao dịch đầu tiên, đôi khi thậm chí ngay trong ngày đầu tiên, dẫn đến những tác động quan trọng đối với thời điểm và rủi ro.
Cuối cùng, hiệu ứng tháng Giêng không giống với:
Lễ hội Ông già Noel (Santa Rally) tháng 12/2025, giai đoạn mà kỳ vọng vào đà tăng của S&P 500 và Nasdaq thường lên cao nhất (cuối tháng 12 đến đầu tháng 1).
Chỉ báo tháng Giêng ("tháng Giêng thế nào thì xu hướng thị trường cả năm cũng sẽ như thế").
Trong lịch sử, tháng Giêng thường là tháng mạnh. Nhưng lợi thế đó không ổn định.
Sự phân chia lịch sử cho thấy sự thay đổi có thể rõ rệt đến mức nào:
| Giai đoạn | Lợi nhuận trung bình tháng Giêng của các cổ phiếu vốn hóa lớn | Lợi nhuận trung bình tháng Giêng của các cổ phiếu vốn hóa nhỏ |
|---|---|---|
| 1928–2000 (chữ in hoa) / 1979–2000 (chữ in hoa) | 1,7% | 3,2% |
| 2000–2023 | -0,3% | 0,1% |
Tuy nhiên, nó không "biến mất vĩnh viễn", nhưng đó là một dấu hiệu cảnh báo lớn: giao dịch lịch đơn giản đã bị lợi dụng và suy yếu.
Hơn nữa, việc tháng Giêng "thường mạnh" không có nghĩa là nó luôn là tháng tốt nhất. Một bản tóm tắt dài hạn cho thấy tháng Giêng chỉ là tháng tốt nhất 14 lần trong 97 năm đối với các cổ phiếu vốn hóa lớn và 8 lần trong 46 năm đối với các cổ phiếu vốn hóa nhỏ.
Vì vậy, nếu bạn đang tìm kiếm một luồng gió thuận chiều theo mùa được đảm bảo, thì dữ liệu không ủng hộ điều đó.
| Đo lường | Kết quả |
|---|---|
| Lợi nhuận trung bình tháng Giêng (chỉ số S&P 500, từ năm 1950) | +1,07% |
| Điều đó hàm ý gì? | Tháng Giêng có xu hướng tích cực, nhưng không đảm bảo sẽ có đợt tăng giá. |
Nếu chỉ xét riêng chỉ số S&P 500 – vốn vừa lập kỷ lục mới bất chấp Nasdaq suy yếu – tháng Giêng nhìn chung là tháng tăng trưởng tích cực, nhưng đó không phải là "tháng tốt nhất" như nhiều người vẫn nghĩ.
Các nghiên cứu theo từng tháng về lợi nhuận của chỉ số chứng khoán S&P 500 kể từ năm 1950 cho thấy lợi nhuận trung bình của tháng Giêng là +1,07%. Đó là một tháng khá tốt, nhưng không phải là chìa khóa thần kỳ.
Tóm lại, điểm mấu chốt rất đơn giản. Hiệu ứng tháng Giêng trên thị trường rộng lớn vẫn ở mức khiêm tốn, bị ảnh hưởng nặng nề bởi các thập kỷ trước đó khi các bất thường theo mùa dễ khai thác hơn.
Hiệu ứng tháng Giêng nổi tiếng không phải vì các cổ phiếu vốn hóa lớn, mà là các cổ phiếu vốn hóa nhỏ và các cổ phiếu đang giảm giá mạnh.
Tóm tắt dữ liệu dài hạn cho thấy từ năm 1928 đến năm 2000, tháng Giêng trung bình tăng khoảng +1,7% đối với chỉ số S&P 500 và +3,2% đối với các công ty vốn hóa nhỏ, đây là dấu hiệu kinh điển của "các công ty nhỏ vượt trội hơn các công ty lớn".
Thêm vào đó, hiệu ứng này đã giảm dần kể từ năm 2000, với lợi nhuận tháng Giêng đôi khi trở nên yếu hoặc thậm chí âm. Đó là một lời cảnh báo thẳng thắn: nếu bạn mua "tháng Giêng" mà không lọc ra những cổ phiếu phù hợp, lợi thế sẽ rất mong manh.
| Phân khúc thị trường | Lịch sử cho thấy điều gì? | Nó "vẫn còn hoạt động" chứ? |
|---|---|---|
| Mũ lưỡi trai rộng và lớn | Tháng Giêng có mức trung bình dương, nhưng sự bất thường lại yếu hơn. | Đôi khi, nhưng không phải lúc nào cũng vậy. |
| Chữ in hoa nhỏ | Tháng Giêng thường mạnh hơn | Thường xuyên hơn, đặc biệt là vào đầu tháng Giêng. |
| Những người thua cuộc lớn nhất | Có xu hướng phục hồi sau đợt bán hàng cuối năm. | Vẫn còn xuất hiện trong túi quần. |
Tóm lại, nó vẫn dễ nhận thấy nhưng thiếu sự rõ ràng.
Hãy nhìn vào vài năm gần đây, ngay sau thời điểm chuyển giao:
Tháng 1 năm 2024 : Cổ phiếu vốn hóa nhỏ giảm -3,89% và tụt hậu so với cổ phiếu vốn hóa lớn 528 điểm cơ bản. Điều này trái ngược với câu chuyện thường thấy.
Tháng 1 năm 2025 : cả cổ phiếu vốn hóa lớn và vốn hóa nhỏ đều tăng lần lượt khoảng 2,7% và 2,5%. Đó là một tháng "tăng trưởng chung", chứ không phải là lợi thế đặc biệt của cổ phiếu vốn hóa nhỏ.
Đây là lý do tại sao bạn nên ngừng hỏi "Tháng Giêng có tăng giá không?" và bắt đầu hỏi "Liệu có sự bán tháo bắt buộc để thanh lý tài sản không, và liệu tâm lý giao dịch của nhà đầu tư có đủ tích cực để mua lại những gì đã bị bán tháo?"
Nếu bạn áp dụng điều này như một quy tắc lịch, thì bạn đã chậm trễ rồi.
Các mô hình theo mùa cho thấy sự vượt trội của các cổ phiếu vốn hóa nhỏ thường bắt đầu vào giữa tháng 12 chứ không phải tháng 1, và phần lớn sự tăng trưởng tương đối thường hoàn tất vào đầu mùa xuân.
Điều đó phù hợp với cách thị trường hoạt động hiện nay: các nhà giao dịch dự đoán diễn biến, đặt vị thế sớm, và "hiệu ứng" chỉ diễn ra trong một khoảng thời gian nhất định, chứ không phải cả tháng.
Vậy nên, cách tiếp cận hiện đại là:
Hiệu ứng đầu năm (từ giữa tháng 12 đến đầu tháng 1)
Tập trung nhiều nhất vào tuần đầu tiên
Mạnh nhất ở những cổ phiếu đã thua lỗ trước đó và những tài sản có tính thanh khoản thấp.
Rất nhạy cảm với lãi suất – nhất là sau động thái "hawkish cut" 0,25% của Fed vào tháng 12 – cũng như điều kiện tín dụng và mức độ chấp nhận rủi ro.
Thị trường sẽ học hỏi. Khi quá nhiều người cùng theo đuổi lợi thế cạnh tranh, thị trường sẽ bị thu hẹp lại.
Dữ liệu cho thấy Hiệu ứng tháng Giêng đã giảm đáng kể kể từ những năm 1990 và chỉ nên được xem là một yếu tố, chứ không phải là một chiến lược riêng biệt.
Có ba lý do thực tế giải thích phần lớn hiện tượng phai màu:
Thông tin tốt hơn và thực thi nhanh hơn (các lợi thế dễ dàng được tận dụng).
Đầu tư thụ động hơn (dòng vốn ít "nhạy cảm với lịch" hơn ở mức cận biên).
Các công cụ tối ưu hóa thuế toàn diện hơn (có thể thực hiện việc thu hoạch lỗ thuế một cách có hệ thống hơn).
Xu hướng này không biến mất. Nó dịch chuyển về phía các góc hẹp hơn: các cổ phiếu nhỏ, kém thanh khoản và được bán ra ồ ạt.
| Số liệu | Vốn hóa lớn ($SPX) | Small Cap 2000 |
|---|---|---|
| Cuối cùng | 6.878,49 | 2.558,78 |
| RSI (14) | 66,02 | 59,64 |
| MACD | 18,97 | 8,97 |
| MA5 | 6.876,54 | 2.563,99 |
| MA50 | 6.815,17 | 2.533,64 |
| MA200 | 6.787,07 | 2.472,67 |
| Cổ điển S1 | 6.868,80 | 2.557,57 |
| Xoay trục | 6.873,89 | 2.560,26 |
| R1 cổ điển | 6.879,23 | 2.563,43 |
| Công suất thấp 52W | 4.835,04 | 1.732,99 |
| Công suất cao 52W | 6.920,34 | 2.595,98 |
Chỉ số RSI ở mức giữa 60 cho thấy đà tăng vẫn mạnh, không phải là sự sụt giảm đột ngột. Rủi ro chính không phải là tình trạng "mua quá mức", mà là sự phá vỡ không thành công.
Nếu giá không giữ được trên vùng pivot quanh mức $6,874, thì khả năng giảm xuống đường trung bình động (MA) $6,815–$6,787 sẽ cao hơn.
Các cổ phiếu vốn hóa nhỏ đang chạm mức cao nhất trong phạm vi 52 tuần của chúng. Điều đó tạo ra hai kịch bản rõ ràng:
Vượt qua và giữ vững mức giá trên 2.596 đô la : điều này mở ra cơ hội tiếp tục tăng, và yếu tố mùa vụ có thể hỗ trợ.
Tránh mua khi giá gần đỉnh : bẫy này đến rất nhanh vì thị trường thường đông đúc vào cuối năm.
Với đường MA200 ở gần mức $2,473, vùng giá này là "ranh giới" quan trọng đối với các nhà giao dịch swing trading nếu đợt mua vào đầu năm giảm dần.
Khi chỉ số VIX ở gần mức 14 đô la, các đợt giảm giá thường được mua vào nhanh chóng. Nếu VIX bắt đầu tăng trong khi giá chững lại gần mức kháng cự, yếu tố mùa vụ sẽ mất đi sự hỗ trợ.
Hãy coi tính thời vụ như một yếu tố gây sai lệch, chứ không phải là một tín hiệu.
Hãy tập trung vào quản lý rủi ro: vào lệnh gần mức hỗ trợ, thoát lệnh gần mức kháng cự.
Đừng đuổi theo những cây nến xanh đầu tiên của tháng Giêng. Sự tăng giá đột biến trong tuần đầu tiên có thể đảo chiều nhanh chóng.
Chiến lược giao dịch tốt hơn thường dựa trên sức mạnh tương đối: cổ phiếu vốn hóa nhỏ so với cổ phiếu vốn hóa lớn, chứ không phải "thị trường tăng điểm".
Hãy tìm kiếm sự xác nhận thông qua việc cải thiện độ rộng thị trường, sự biến động ổn định và tỷ trọng cổ phiếu vốn hóa nhỏ cao hơn các đường trung bình động quan trọng.
Điểm sáng nhất thường nằm ở sự phân tán: Các cổ phiếu trước đây hoạt động kém hiệu quả và có tính thanh khoản thấp đang phục hồi khi chỉ số có vẻ ổn định.
Với bằng chứng về sự căng thẳng ở các công ty nhỏ nhất, "hệ số beta của các công ty vốn hóa nhỏ" có thể che giấu những rủi ro bong bóng kép được cảnh báo cho năm 2026.
Ý tưởng này dựa trên quan điểm rằng cổ phiếu, đặc biệt là các cổ phiếu vốn hóa nhỏ và những cổ phiếu đã thua lỗ trước đó, thường có hiệu suất tốt hơn trong tháng Giêng do áp lực bán ra cuối năm giảm bớt và dòng tiền mới đổ vào thị trường.
Đúng vậy, nhưng nó không còn phổ biến và đáng tin cậy như trước nữa.
Không. Mức trung bình dài hạn của tháng Giêng là tích cực, nhưng nó không được đảm bảo như những lời đồn thổi. Từ năm 1950, lợi nhuận trung bình của chỉ số S&P 50 trong tháng Giêng là khoảng +1,07%.
Hãy sử dụng nó như một bộ lọc, chứ không phải là một dự báo. Tập trung vào các cổ phiếu vốn hóa nhỏ và các cổ phiếu tụt hậu, chờ xác nhận kỹ thuật và thực hiện quản lý vốn chặt chẽ vì những biến động này có thể đảo chiều nhanh chóng.
Tóm lại, hiệu ứng tháng Giêng chưa biến mất, nhưng nó cũng không phải là một mánh khóe gian lận theo lịch. Dữ liệu dài hạn cho thấy quy tắc đơn giản "mua vào tháng Giêng" đã suy yếu mạnh sau năm 2000. Lợi thế còn lại thường ngắn ngủi, vội vàng và có chọn lọc, thường gắn liền với việc đảo chiều bán tháo bắt buộc và những thay đổi về thanh khoản.
Đối với các nhà giao dịch, cách tốt nhất để tiếp cận Hiệu ứng tháng Giêng là coi nó như một khung thời gian kết hợp với trò chơi xác định các mức giá. Đầu tiên, hãy xác định mức vô hiệu hóa (mức hỗ trợ chính), sau đó tìm kiếm sự chấp nhận của giá khi vượt qua mức kháng cự. Nếu sự phá vỡ thất bại và biến động tăng lên, hãy lùi lại. Yếu tố mùa vụ rất hữu ích, nhưng giá cả luôn là yếu tố quyết định cuối cùng.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không được xem là (và không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hoặc bất kỳ lời khuyên nào khác mà bạn nên dựa vào. Không có ý kiến nào được đưa ra trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào là phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.
