Thứ Ba Đen Tối Là Gì? Giải Thích Sự Sụp Đổ Của Thị Trường Chứng Khoán Năm 1929

Trong phần lớn thập niên 1920, Phố Wall dường như bất khả chiến bại: chỉ số công nghiệp Dow Jones đã tăng gấp sáu lần, từ 63 điểm năm 1921 lên 381 điểm vào đầu tháng 9 năm 1929, nhờ tín dụng dễ dàng, giao dịch ký quỹ và niềm tin rằng một "kỷ nguyên mới" thịnh vượng bền vững đã đến.

Bảy tuần sau, giấc mơ đó đã tan thành mây khói. Vào thứ Ba, ngày 29 tháng 10 năm 1929, làn sóng bán tháo hoảng loạn đã đẩy khối lượng giao dịch lên mức kỷ lục, xóa sổ hàng tỷ đô la tài sản giấy, và đánh dấu ngày được ghi nhớ là Thứ Ba Đen, biểu tượng của Vụ sụp đổ Phố Wall, mở đường cho cuộc suy thoái kinh tế tồi tệ nhất lịch sử.

Định nghĩa Thứ Ba Đen

Thứ Ba Đen là tên gọi của ngày 29 tháng 10 năm 1929, ngày tồi tệ nhất trong cuộc khủng hoảng Phố Wall năm 1929. Vào ngày đó, các nhà đầu tư đã giao dịch khoảng 16,4 triệu cổ phiếu trên Sàn giao dịch chứng khoán New York, đông hơn gấp năm lần so với thời điểm đó.

Chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones giảm gần 12% (khoảng 30,6 điểm), sau khi giảm 12,8% vào ngày hôm trước. Trong hai ngày, Dow Jones đã giảm khoảng 23%.

Theo ước tính hiện nay, thiệt hại về tài sản lên tới hơn 14 tỷ đô la chỉ trong một ngày, một con số khổng lồ vào năm 1929.

Để làm rõ hơn, đó không phải là ngày tồi tệ duy nhất của cuộc khủng hoảng thị trường chứng khoán năm 1929. Nhưng đó là ngày mà sự hoảng loạn lên đến đỉnh điểm và nhanh chóng trở thành cách nói tắt cho toàn bộ sự sụp đổ.

Dòng thời gian của sự sụp đổ thị trường chứng khoán năm 1929: Từ bùng nổ đến Thứ Ba đen tối

Sự bùng nổ của thập niên 20

Trước cuộc khủng hoảng, những năm 1920 trông giống như một bữa tiệc bất tận:

• Từ tháng 8 năm 1921 đến tháng 9 năm 1929, chỉ số Dow Jones tăng từ khoảng 63 lên 381, tăng gần gấp sáu lần.

• GNP thực tế tăng khoảng 4,2% hằng năm trong suốt thập kỷ, với sản lượng và lợi nhuận của công ty liên tục đạt mức cao kỷ lục.

• Nhiều người dân Mỹ đã dùng tiền tiết kiệm của mình để mua và nắm giữ cổ phiếu, tìm kiếm lợi nhuận hấp dẫn hơn nhiều so với tiền gửi ngân hàng.

Đến đầu mùa thu năm 1929, các cảnh báo đã xuất hiện, tuy nhiên nhà kinh tế học Irving Fisher đã nắm bắt được tâm lý chung bằng tuyên bố nổi tiếng của mình: giá cổ phiếu đã đạt đến "cái mà có vẻ là một mức ổn định cao lâu dài".

Thứ Năm Đen Tối: 24 tháng 10 năm 1929

*Giá đóng cửa chính xác vào thứ Năm thay đổi tùy theo nguồn; điểm mấu chốt là sự biến động lớn trong ngày và khối lượng kỷ lục

Cú sốc đầu tiên xảy ra vào Thứ Năm Đen tối, ngày 24 tháng 10:

• Thị trường mở cửa với làn sóng bán tháo hoảng loạn và nhanh chóng mất khoảng 11%, trước khi các ngân hàng lớn vào cuộc mua các mã cổ phiếu vốn hóa lớn (blue-chip) và nỗ lực ngăn chặn đà bán tháo.

• Khối lượng giao dịch đạt mức kỷ lục 12,9 triệu cổ phiếu, khiến máy tính tiền quá tải và khiến các nhà đầu tư không biết giá cổ phiếu theo thời gian thực.

Nhờ sự hỗ trợ của các ngân hàng, chỉ số Dow Jones chỉ giảm khoảng 2% trong ngày, nhưng cảm giác an toàn đã bị phá vỡ.

Thứ Hai Đen và Thứ Ba Đen

Áp lực bán quay trở lại và tăng cường:

• Vào Thứ Hai Đen tối, ngày 28 tháng 10, chỉ số Dow Jones giảm 38,33 điểm, mất 12,8%, mức giảm trong một ngày tồi tệ nhất từng được ghi nhận.

• Vào Thứ Ba Đen tối, ngày 29 tháng 10, chỉ số Dow Jones giảm thêm 30,57 điểm (khoảng 11,7–12%), đóng cửa ở mức 230,07. Khối lượng giao dịch đạt khoảng 16,4 triệu cổ phiếu.

• Các tờ báo đưa tin với tiêu đề như "Cổ phiếu sụp đổ trong ngày 16.410.030 cổ phiếu", phản ánh mức độ hoảng loạn.

Ngay cả những nhà tài chính nổi tiếng, bao gồm William C. Durant và các thành viên gia tộc Rockefeller, cũng cố gắng mua cổ phiếu để thể hiện sự tự tin. Nhưng không hiệu quả. Có quá nhiều người bán ép buộc và không đủ người mua.

Sau một đợt phục hồi ngắn ngủi vào ngày 30 tháng 10, thị trường tiếp tục trượt dốc. Đến ngày 13 tháng 11 năm 1929, chỉ số Dow Jones đã giảm xuống còn 198,60 điểm, và đến tháng 7 năm 1932, chỉ số này chạm đáy ở mức 41,22 điểm, giảm 89% so với mức đỉnh điểm tháng 9 năm 1929.

Sự sụp đổ của thị trường chứng khoán năm 1929 thực sự nghiêm trọng đến mức nào?

Đối với một nhà giao dịch hiện đại, điều quan trọng cần rút ra là thiệt hại thực sự không chỉ đến từ một ngày. Chính sự trượt dốc kéo dài nhiều năm và 25 năm chờ đợi để đạt được những đỉnh cao mới đã làm nên sự khác biệt của năm 1929.

Tại sao thị trường chứng khoán sụp đổ vào năm 1929?

Không có một yếu tố kích hoạt nào cả. Thứ Ba Đen tối chính là điểm bùng nổ của một bong bóng được hình thành trong nhiều năm.

1. Bong bóng được xây dựng trên thập niên 20 sôi động

Nền kinh tế những năm 1920 nhìn bề ngoài có vẻ mạnh mẽ:

• Sản lượng công nghiệp và GNP thực tế tăng nhanh, với mức tăng trưởng trung bình khoảng 4,2% mỗi năm.

• Lợi nhuận của doanh nghiệp tăng vọt và mức thuế suất cao nhất được cắt giảm từ 73% xuống 25%, góp phần thúc đẩy sự bùng nổ đầu tư.

Nhưng dưới đó:

• Bất bình đẳng về của cải và thu nhập đạt mức kỷ lục. Nhiều hộ gia đình vẫn có mức lương thấp và nợ nần chồng chất, điều này hạn chế nhu cầu thực tế đối với hàng hóa mà các công ty đang sản xuất.

• Các ngành chủ chốt như nông nghiệp đã gặp khó khăn do giá cả giảm và nợ nông nghiệp lớn.

Vì vậy, trong khi giá cổ phiếu tăng vọt, nền kinh tế thực tế lại không mạnh như thị trường phản ánh.

2. Tín dụng dễ dàng và đầu cơ ký quỹ

Vụ tai nạn cũng là một câu chuyện về đòn bẩy:

• Đến cuối những năm 1920, các nhà đầu tư có thể mua cổ phiếu thông qua cơ chế margin (ký quỹ) chỉ với số tiền đặt cọc ít nhất là 10%, tức là vay tới 90% giá mua từ các công ty môi giới.

• Đến tháng 8 năm 1929, các nhà môi giới đã cho người mua ký quỹ vay hơn 8,5 tỷ đô la, nhiều hơn tổng số tiền tệ Hoa Kỳ đang lưu hành vào thời điểm đó.

Nó có nghĩa là:

• Một đợt giảm giá nhỏ đã kích hoạt lệnh gọi ký quỹ.

• Các nhà đầu tư buộc phải đáp ứng những lời kêu gọi đó bằng cách bán ra đã đẩy giá xuống thấp hơn nữa.

Vòng xoáy đó đã biến một đợt điều chỉnh thông thường thành một cơn hoảng loạn thực sự.

3. Quy định yếu kém và các ngân hàng dễ vỡ

Thị trường năm 1929 cũng hoạt động theo những quy tắc mà ngày nay có thể sẽ gây sốc:

• Khi đó vẫn chưa có Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC); vấn nạn giao dịch nội gián và các chiêu trò làm giá thị trường diễn ra tràn lan mà không bị kiểm soát chặt chẽ.

• Nhiều ngân hàng đã đầu tư tiền của người gửi vào cổ phiếu hoặc cho các nhà môi giới vay nặng lãi. Khi giá cả lao dốc, cả nhà đầu tư và ngân hàng đều chịu thiệt hại nặng nề.

• Cục Dự trữ Liên bang bị chia rẽ và hành động chậm chạp. Các phân tích sau này của các nhà sử học Fed cho thấy những sai lầm về chính sách và chính sách thắt chặt tiền tệ vào cuối những năm 1920 đã góp phần làm suy yếu hệ thống trước khi sụp đổ.

Tóm lại, bạn có một thị trường đòn bẩy cao, sự giám sát yếu kém và một hệ thống ngân hàng mong manh, tất cả đều nằm trên một nền kinh tế đang chậm lại. Cuộc khủng hoảng chính là que diêm châm ngòi cho đống đổ nát đó.

Thứ Ba Đen có phải là nguyên nhân gây ra cuộc Đại suy thoái không?

Không. Hầu hết các nhà sử học và kinh tế học coi Thứ Ba Đen tối là tác nhân gây ra cuộc Đại suy thoái chứ không phải là nguyên nhân duy nhất:

• Britannica lưu ý rằng vụ sụp đổ này "làm tan vỡ niềm tin vào nền kinh tế Mỹ", dẫn đến việc cắt giảm mạnh chi tiêu và đầu tư.

• Các nghiên cứu của Cục Dự trữ Liên bang và Ngân hàng Dự trữ Liên bang St. Louis cho thấy từ năm 1929 đến năm 1933, GDP thực tế của Hoa Kỳ giảm khoảng 29%, tỷ lệ thất nghiệp lên tới khoảng 25%, giá cả giảm khoảng 25% và hàng nghìn ngân hàng phá sản.

Vì vậy, vụ tai nạn này quan trọng vì nó:

• Xóa sổ tài sản của hộ gia đình và doanh nghiệp.

• Gây ra sự hoảng loạn trong ngành ngân hàng vào đầu những năm 1930, làm giảm hoạt động cho vay và làm trầm trọng thêm tình trạng suy thoái.

• Làm suy yếu niềm tin của công chúng ngay khi nền kinh tế toàn cầu đang chịu áp lực.

Nhưng các yếu tố khác, chẳng hạn như vấn đề nợ toàn cầu, những sai lầm trong chính sách thương mại như thuế quan Smoot–Hawley và việc tuân thủ cứng nhắc tiêu chuẩn vàng, cũng đóng vai trò to lớn trong việc biến một cuộc suy thoái nghiêm trọng thành cuộc khủng hoảng kéo dài hàng thập kỷ.

Bài học từ Thứ Ba Đen tối cần rút ra cho thị trường ngày nay

1. Đòn bẩy khuếch đại mọi thứ

2. Bong bóng thường phát triển khi nền kinh tế thực sự đang chậm lại

3. Quy định quan trọng, nhưng không thể loại bỏ chu kỳ

4. Sự tự tin là mong manh

Những câu hỏi thường gặp

1. Chính xác thì điều gì đã xảy ra vào Thứ Ba Đen?

Vào thứ Ba, ngày 29 tháng 10 năm 1929, một làn sóng bán tháo hoảng loạn đã ập đến Phố Wall. Khoảng 16,4 triệu cổ phiếu được giao dịch trên sàn NYSE, chỉ số Dow Jones giảm gần 12% và hàng tỷ đô la tài sản giấy biến mất.

2. Cuối cùng thị trường chứng khoán mất bao nhiêu?

Từ đỉnh điểm vào ngày 3 tháng 9 năm 1929 đến mức thấp nhất vào ngày 8 tháng 7 năm 1932, chỉ số Dow Jones đã giảm từ 381,17 xuống 41,22, tức là giảm khoảng 89%. Chỉ số này không trở lại mức đỉnh điểm năm 1929 cho đến tháng 11 năm 1954, thậm chí trước khi điều chỉnh lạm phát.

3. Liệu một vụ sụp đổ kiểu Thứ Ba Đen có thể xảy ra lần nữa không?

Mức giảm 10–20% trong một ngày vẫn có thể xảy ra. Chúng tôi đã quan sát thấy một tình huống tương tự vào năm 1987 và những đợt giảm mạnh vào năm 2008 và 2020, nhưng các biện pháp ngắt mạch, sự can thiệp của ngân hàng trung ương và các quy định chặt chẽ hơn đã làm giảm khả năng xảy ra mức giảm 89% kéo dài nhiều năm như năm 1929 ở một thị trường quan trọng.

Kết luận

Tóm lại, "Thứ Ba Đen" không chỉ đơn thuần là một ngày đen tối trên Phố Wall. Đó là khoảnh khắc một cơn sốt nợ kéo dài cuối cùng cũng sụp đổ, cho thấy phần lớn sự thịnh vượng của thập niên 1920 dựa vào đòn bẩy, đầu cơ và tài chính mong manh.

Vụ sụp đổ không gây ra tất cả các vấn đề của cuộc Đại suy thoái, nhưng nó đã phơi bày chúng chỉ trong một khoảnh khắc tàn khốc.

Đối với các nhà đầu tư và thương nhân ngày nay, bài học thực sự không phải là "năm 1929 sẽ lặp lại chính xác", mà là bong bóng được tạo ra từ tiền vay, quy định yếu kém và sự tự tin thái quá có xu hướng kết thúc theo cùng một cách.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) tư vấn tài chính, đầu tư hoặc các hình thức tư vấn khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.