Giải thích về tiền tệ BRICS: Lợi ích, rủi ro và chiến lược

Hệ thống tài chính toàn cầu đã bị đồng đô la Mỹ thống trị trong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các quốc gia BRICS - Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi - đã tích cực tìm kiếm các giải pháp thay thế cho khuôn khổ lấy đồng đô la làm trung tâm. Một trong những sáng kiến được thảo luận nhiều nhất là việc tạo ra một loại tiền tệ BRICS.

Ý tưởng táo bạo này nhằm định nghĩa lại thương mại toàn cầu, thách thức sự thống trị tài chính của Hoa Kỳ và đưa ra một giải pháp thay thế cho các hệ thống thanh toán toàn cầu hiện tại. Nhưng liệu nó có khả thi không? Những lợi ích và rủi ro tiềm ẩn của một đồng tiền chung BRICS thống nhất là gì?

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích mọi thông tin bạn cần biết: đồng tiền BRICS là gì, hoạt động như thế nào, phục vụ cho ai và liệu đồng tiền này có khả thi trong tương lai gần hay không.

Đồng tiền BRICS là gì?

Tiền tệ BRICS là một công cụ tài chính chung được đề xuất nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại và đầu tư giữa các nước BRICS mà không cần dựa vào đô la Mỹ hoặc các hệ thống do phương Tây hậu thuẫn khác như SWIFT.

Thay vì là một loại tiền tệ pháp định duy nhất như đồng euro, đồng tiền BRICS được hình dung là một đơn vị tài khoản được hỗ trợ bằng hàng hóa hoặc kỹ thuật số, có khả năng gắn với một rổ tiền tệ hoặc tài nguyên thiên nhiên của các quốc gia thành viên như vàng, dầu hoặc khoáng sản đất hiếm.

Tuy nhiên, trái với niềm tin phổ biến, một đồng tiền chính thức của BRICS vẫn chưa xuất hiện. Bất chấp những đồn đoán và động thái chính trị, bao gồm cả từ Brazil và Nga, các nhà lãnh đạo tại hội nghị thượng đỉnh diễn ra vào ngày 6-7 tháng 7 năm 2025 tại Rio đã xác nhận rằng mặc dù hoạt động thăm dò vẫn đang tiếp tục, nhưng không có thông báo nào về việc ra mắt đồng tiền mới.

Thay vào đó, nhóm này đang tăng cường tập trung vào thanh toán bằng tiền tệ địa phương và phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật số, BRICS Pay, để giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ.

Tại sao đồng tiền BRICS được đề xuất?

1. Giảm sự phụ thuộc vào đô la Mỹ

Đồng đô la hiện chiếm hơn 85% thương mại toàn cầu và hơn 60% dự trữ của các ngân hàng trung ương toàn cầu. Điều này mang lại cho Hoa Kỳ ảnh hưởng to lớn đối với hệ thống tài chính.

Bằng cách phát triển đồng tiền riêng, các quốc gia BRICS mong muốn giảm thiểu sự ảnh hưởng của biến động đồng đô la và chính sách tiền tệ của Hoa Kỳ.

2. Chủ quyền kinh tế và khả năng phục hồi sau lệnh trừng phạt

Các lệnh trừng phạt đối với Nga, Iran và Venezuela đã làm nổi bật những điểm yếu của việc phụ thuộc vào đồng đô la. Kết quả là, các quốc gia BRICS đang nhanh chóng mở rộng thương mại bằng đồng nội tệ, tăng vọt lên khoảng 90% thương mại nội khối vào giữa năm 2025, từ mức 65% chỉ hai năm trước đó.

3. Đa dạng hóa dự trữ tiền tệ toàn cầu

Niềm tin toàn cầu vào đồng đô la Mỹ, vốn là đồng tiền dự trữ chính, đang bắt đầu giảm sút khi dự trữ vẫn ở mức 58%. Tuy nhiên, chúng đang bị xem xét kỹ lưỡng hơn do lo ngại về nợ công và lạm phát của Mỹ.

4. Sự thay đổi quyền lực địa chính trị

Với việc BRICS hiện chiếm 46% GDP toàn cầu (PPP) và 55% dân số thế giới, các quốc gia thành viên đang tận dụng sức mạnh kinh tế tập thể để thúc đẩy một hệ thống tài chính đa cực hơn.

Tiền tệ BRICS sẽ hoạt động như thế nào?

1. Tiền kỹ thuật số (Mô hình dựa trên CBDC)

Mỗi quốc gia BRICS có thể phát hành tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) và kết nối chúng thông qua một nền tảng thanh toán xuyên biên giới thống nhất. Hệ thống này sẽ cho phép chuyển đổi tiền tệ liền mạch và giao dịch nhanh hơn, chi phí thấp hơn.

Ví dụ, Ấn Độ có thể giao dịch trực tiếp với Nga bằng đồng rupee và rúp thông qua trung tâm thanh toán BRICS, bỏ qua nhu cầu sử dụng đô la.

2. Tiền tệ được bảo đảm bằng hàng hóa

Một số chuyên gia cho rằng một loại tiền tệ được hỗ trợ bởi một rổ hàng hóa như vàng, dầu và hàng nông sản có thể tạo ra giá trị cố hữu và tránh được rủi ro lạm phát.

Nó sẽ mô phỏng theo chế độ bản vị vàng truyền thống và tăng cường niềm tin vào sự ổn định lâu dài của đồng tiền.

3. Hệ thống Quyền rút vốn đặc biệt (SDR)

Lấy cảm hứng từ Quyền rút vốn đặc biệt (SDR) của IMF, BRICS có thể tạo ra một loại tiền tệ tổng hợp đại diện cho một rổ tiền tệ thành viên được cân đối (real, rúp, rupee, nhân dân tệ, rand). Nó sẽ phòng ngừa biến động tiền tệ riêng lẻ và cho phép hội nhập dần dần.

Lợi ích tiềm năng của hệ thống tiền tệ hoặc thanh toán BRICS

1) Nâng cao hiệu quả thương mại

Cơ chế tiền tệ địa phương tránh được sự bất ổn về tỷ giá hối đoái và giảm chi phí giao dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại giữa BRICS và các quốc gia đối tác.

2) Giảm thiểu rủi ro do biến động của đồng đô la

Bằng cách thực hiện giao dịch bằng tiền tệ địa phương hoặc thông qua kênh BRICS Pay, các thành viên có thể tự bảo vệ mình khỏi sự biến động của đồng đô la và những thay đổi trong chính sách tiền tệ của Hoa Kỳ.

3) Tăng cường quyền tự chủ chính trị

Việc giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la giúp bảo vệ khỏi các hạn chế tài chính liên quan đến việc tham gia SWIFT, các lệnh trừng phạt và xung đột địa chính trị.

4) Xây dựng Kiến trúc Tài chính lấy BRICS làm trung tâm

Ngân hàng Phát triển Mới (NDB) và Thỏa thuận Dự trữ Dự phòng (CRA) đang ngày càng nổi bật như các mạng lưới tài chính và thanh khoản thay thế được thiết kế để hỗ trợ hệ sinh thái tài chính BRICS.

Rủi ro và thách thức phía trước

1. Thiếu sự gắn kết về tiền tệ

Trái ngược với khu vực đồng euro gắn kết, các nước BRICS khác biệt đáng kể về cấu trúc chính trị, tính độc lập của ngân hàng trung ương, mức độ lạm phát và các biện pháp kiểm soát vốn. Việc thiết lập bất kỳ tỷ giá hối đoái cố định hay rổ tiền tệ nào đều đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ trước.

2. Sự phân mảnh chính trị

Ấn Độ và Brazil đã bày tỏ sự thận trọng, và sự cạnh tranh nội bộ - đặc biệt là giữa Trung Quốc và Ấn Độ - đặt ra những thách thức cho sự hợp nhất.

3. Trả đũa địa chính trị

Các quan chức Hoa Kỳ đã cảnh báo về các biện pháp trả đũa thương mại và thuế quan nếu các quốc gia BRICS phát triển một loại tiền tệ cạnh tranh với đồng đô la.

4. Sự phức tạp trong hoạt động và mất cân bằng tiền tệ

Việc quản lý chế độ tỷ giá hối đoái có thể điều chỉnh và cân bằng sự chênh lệch kinh tế trong một liên minh tiền tệ sẽ đòi hỏi những khuôn khổ thể chế mà BRICS hiện đang thiếu.

5. Biến động thị trường trong quá trình chuyển đổi

Một rổ tiền tệ chuyển tiếp hoặc một loạt các loại tiền tệ quốc gia có thể gây ra sự biến động và dòng vốn không chắc chắn, làm suy yếu niềm tin của nhà đầu tư.

Kịch bản chiến lược cho nhà đầu tư

Kịch bản A: Thanh toán trung lập thị trường bằng tiền tệ địa phương

Các quốc gia BRICS duy trì các giao dịch song phương và hệ thống thanh toán kỹ thuật số trong BRICS Pay, giảm thiểu tác động đến thương mại và tài chính, dẫn đến sự gián đoạn tối thiểu trên thị trường quốc tế.

Chiến lược dành cho nhà đầu tư : Tiếp tục đa dạng hóa danh mục đầu tư vào các thị trường mới nổi trong khi phòng ngừa rủi ro ngoại hối thông qua các quỹ ETF phòng ngừa rủi ro tiền tệ.

Kịch bản B: Tiền tệ giỏ hàng hoặc Tích hợp tiền tệ một phần

Giới thiệu rổ tiền tệ BRICS được sử dụng có chọn lọc trong tài chính thương mại hoặc thanh toán chính thức, nhưng không thay thế tất cả các loại tiền tệ quốc gia.

Chiến lược dành cho nhà đầu tư : Cân nhắc phân bổ một khoản quỹ rổ nhỏ theo tỷ giá hối đoái vào các loại tiền tệ BRICS và theo dõi trái phiếu chính phủ trong nước.

Kịch bản C: Liên minh tiền tệ BRICS toàn diện (Xác suất thấp)

Một đồng tiền BRICS thống nhất tương tự như đồng euro đòi hỏi sự liên kết đáng kể về chính trị và tài chính.

Chiến lược cho nhà đầu tư : Phòng ngừa rủi ro bằng hợp đồng tương lai hoặc quyền chọn tiền tệ; đa dạng hóa ngoài cổ phiếu BRICS để giảm thiểu rủi ro tái cấu trúc hệ thống.

Tiền tệ BRICS so với đô la Mỹ: Một mối đe dọa thực tế?

Ý tưởng về việc đồng tiền BRICS thay thế đồng đô la Mỹ trở thành đồng tiền dự trữ của thế giới là một ý tưởng đầy tham vọng, nhưng liệu có thực tế không?

Ngắn hạn: Bổ sung, không thay thế

Trong 5-10 năm tới, đồng tiền BRICS nhiều khả năng sẽ đóng vai trò là một công cụ thương mại bổ sung hơn là một sự thay thế hoàn toàn. Tính thanh khoản cao, sự chấp nhận toàn cầu và vai trò trung tâm của đồng đô la trong các mặt hàng như dầu mỏ vẫn là vô song.

Dài hạn: Thách thức chiến lược

Nếu các nước BRICS có thể xây dựng lòng tin, phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và gắn đồng tiền của họ với tài sản thực, thì đồng tiền BRICS có thể phát triển thành một giải pháp thay thế khả thi trong các khu vực thương mại cụ thể, đặc biệt là ở Nam bán cầu.

Sự thành công của nó có thể phụ thuộc vào việc áp dụng dần dần, tăng cường thương mại nội khối BRICS và các chính sách kinh tế vĩ mô nhất quán giữa các quốc gia thành viên.

Kết luận

Tóm lại, tầm nhìn tiền tệ của BRICS chưa hề lỗi thời, nhưng nó đang phát triển một cách thực dụng. Nhóm này đã chọn chủ nghĩa gia tăng thay vì những thiết kế lớn: tập trung vào việc thanh toán bằng tiền tệ địa phương, hệ thống thanh toán khu vực và xây dựng các định chế tài chính.

Đối với các nhà đầu tư, điều này báo hiệu nhu cầu theo dõi thận trọng hơn là hành động ngay lập tức. Cơ hội nằm ở việc phân bổ tài sản vào các thị trường mới nổi được phòng ngừa rủi ro bằng tiền tệ, rủi ro tài chính từ các thị trường mới nổi và các chiến thuật ứng phó với biến động trong phiên giao dịch.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) tư vấn tài chính, đầu tư hoặc các hình thức tư vấn khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.