Đăng vào: 2025-10-17 Cập nhật vào: 2025-10-20
Chưa hẳn, nhưng nền tảng đang thay đổi theo những cách có thể định hình lại nền tài chính toàn cầu trong thập kỷ tới. Tỷ trọng dự trữ ngoại tệ toàn cầu của đồng đô la Mỹ đã giảm xuống còn 57,7% trong quý đầu tiên của năm 2025, so với mức 57,8% vào cuối năm 2024, đánh dấu sự xói mòn liên tục đối với vị thế thống trị từng vững chắc của đồng tiền này.
Trong khi đó, tính đến tháng 9 năm 2025, Trung Quốc nắm giữ tổng dự trữ ngoại hối là 3,339 nghìn tỷ đô la (bao gồm đô la, euro, yên, vàng và các tài sản khác), mức cao nhất kể từ năm 2015, đồng thời thực hiện đợt mua vàng kéo dài 11 tháng, giúp tăng dự trữ lên 74,06 triệu ounce troy (2.303,52 tấn) trị giá 283 tỷ đô la.
Sự chuyển hướng chiến lược này từ đô la sang vàng, kết hợp với cuộc cách mạng xe điện đe dọa hệ thống đô la dầu mỏ và căng thẳng địa chính trị dai dẳng, cho thấy sự thống trị của đô la với tư cách là đồng tiền dự trữ không thể tranh cãi của thế giới đang phải đối mặt với thách thức nghiêm trọng nhất trong nhiều thế hệ. [1]
Dự trữ ngoại hối của Trung Quốc đạt 3,339 nghìn tỷ đô la vào tháng 9 năm 2025, là mức dự trữ ngoại hối lớn nhất của bất kỳ quốc gia nào và là mức cao nhất mà Trung Quốc nắm giữ kể từ tháng 11 năm 2015.
Dự trữ khổng lồ này bao gồm nhiều loại tiền tệ, trong đó có đô la Mỹ, euro, yên Nhật, bảng Anh và vàng, mang lại cho Bắc Kinh đòn bẩy đáng kể trên thị trường tài chính toàn cầu và khả năng tác động đến định giá tiền tệ mà không cần can thiệp trực tiếp.
| Tình hình tài chính của Trung Quốc | Dữ liệu hiện tại (2025) |
|---|---|
| Tổng dự trữ ngoại hối | 3,339 nghìn tỷ đô la (tháng 9) |
| Dự trữ vàng (khối lượng) | 74,06 triệu oz / 2.303,52 tấn |
| Dự trữ vàng (giá trị) | 283 tỷ đô la (tháng 9) |
| Kho bạc Hoa Kỳ nắm giữ | 730,7 tỷ đô la (tháng 7) |
| Lượng nắm giữ trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ cao nhất | 1,317 nghìn tỷ đô la (tháng 11 năm 2013) |
| Giảm trái phiếu kho bạc | -45% so với mức đỉnh điểm năm 2013 |
| Tỷ lệ dự trữ đô la (2014) | 58% (dữ liệu chính thức mới nhất) |
Thành phần của các khoản dự trữ này hé lộ một câu chuyện thú vị. Theo Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước Trung Quốc, tài sản bằng đô la Mỹ chiếm 58% tổng dự trữ của Trung Quốc vào cuối năm 2014, theo số liệu chính thức mới nhất hiện có.
Các nhà phân tích tin rằng phần tài sản còn lại chủ yếu được nắm giữ bằng đồng euro, đồng yên Nhật và bảng Anh, trong khi vàng chiếm tỷ trọng ngày càng tăng.
Trung Quốc đã và đang giảm dần sự phụ thuộc vào tài sản bằng đô la Mỹ, đặc biệt là trái phiếu kho bạc. Từ mức đỉnh điểm 1,317 nghìn tỷ đô la vào tháng 11 năm 2013, lượng trái phiếu kho bạc Mỹ mà Trung Quốc nắm giữ đã giảm xuống còn 730,7 tỷ đô la tính đến tháng 7 năm 2025, giảm hơn 45%.
Để đánh giá sự suy yếu của một đồng tiền chủ chốt trên thị trường quốc tế, điều quan trọng là phải hiểu rõ khái niệm về dự trữ ngoại hối mà các ngân hàng trung ương trên thế giới nắm giữ. Các quỹ này thường được sử dụng để ổn định tỷ giá hối đoái và đảm bảo khả năng thanh toán quốc tế. Sức mạnh kinh tế của một quốc gia, được phản ánh qua Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), đóng vai trò then chốt trong việc duy trì niềm tin vào tiền tệ của họ, ảnh hưởng trực tiếp đến sự hấp dẫn của đồng tiền đó như một tài sản dự trữ.
Ngân hàng trung ương Trung Quốc, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, đã mua vàng trong 11 tháng liên tiếp tính đến tháng 9 năm 2025, nâng tổng dự trữ lên 74,06 triệu ounce troy (2.303,52 tấn) trị giá 283 tỷ đô la.
Cơn sốt mua vàng tăng tốc, đặc biệt là vào cuối năm 2024 và sang năm 2025, với tổng giá trị tăng từ 254 tỷ đô la vào tháng 8 lên 283 tỷ đô la vào tháng 9 năm 2025.
Đa dạng hóa đồng đô la: Giảm thiểu rủi ro do biến động của đồng đô la Mỹ và các lệnh trừng phạt tiềm tàng
Tích lũy nơi trú ẩn an toàn: Vàng mang lại sự ổn định trong bối cảnh căng thẳng thương mại và bất ổn kinh tế
Chuẩn bị tiền tệ dự trữ: Xây dựng một kho lưu trữ giá trị thay thế tiềm năng cho đồng đô la
Phòng ngừa lạm phát: Bảo vệ dự trữ khỏi lạm phát toàn cầu và sự mất giá tiền tệ
Chiến lược tích trữ vàng này phản ánh hành vi của các ngân hàng trung ương khác đang tìm kiếm các lựa chọn thay thế cho tài sản định giá bằng đô la. Hội đồng Vàng Thế giới báo cáo rằng hoạt động mua vàng của các ngân hàng trung ương trên toàn cầu đã đạt mức cao trong giai đoạn 2024-2025 khi các quốc gia tìm cách bảo vệ mình khỏi những rủi ro của hệ thống tài chính dựa trên đô la.
Dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho thấy sự xói mòn dần dần nhưng không thể nhầm lẫn của vị thế thống trị của đồng đô la trong dự trữ toàn cầu. Tỷ trọng của đồng đô la Mỹ đã giảm xuống còn 57,7% trong quý đầu tiên của năm 2025, tiếp tục xu hướng giảm kéo dài nhiều năm. [2]
| Thành phần tiền tệ dự trữ | Quý 1 năm 2025 | Cuối năm 2024 | Xu hướng |
|---|---|---|---|
| Đô la Mỹ | 57,7% | 57,8% | Suy giảm |
| Euro | 20,1% | 19,8% | Tăng (cao nhất kể từ cuối năm 2022) |
| Nhân dân tệ Trung Quốc | 2,1% | ~2,0% | Tăng chậm |
| Các loại tiền tệ khác | ~20,1% | ~20,4% | Phân mảnh |
Mặc dù những thay đổi này có vẻ gia tăng, nhưng chúng lại thể hiện những thay đổi đáng kể khi so sánh với sự thống trị lịch sử của đồng đô la. Vào thời kỳ đỉnh cao đầu những năm 2000, đồng đô la chiếm hơn 70% dự trữ toàn cầu.
Tỷ lệ 57,7% hiện tại, mặc dù vẫn chiếm ưu thế, phản ánh những nỗ lực phi đô la hóa đang diễn ra của các quốc gia nhằm giảm thiểu tình trạng dễ bị tổn thương trước chính sách tiền tệ của Hoa Kỳ và các lệnh trừng phạt tiềm tàng.
Một trong những trụ cột vững chắc nhất của đồng đô la, hệ thống petrodollar, trong đó dầu mỏ chủ yếu được giao dịch bằng đồng đô la Mỹ, đang phải đối mặt với mối đe dọa hiện hữu từ cuộc cách mạng xe điện. Các nhà phân tích trong ngành dự đoán rằng việc áp dụng xe điện sẽ thay thế đáng kể nhu cầu dầu mỏ trong thập kỷ tới, với những tác động đáng kể đến hoạt động giao dịch năng lượng bằng đồng đô la.
Tỷ lệ thâm nhập thị trường: Một trong bốn chiếc xe được bán trên toàn cầu vào năm 2025 sẽ là xe điện; đến năm 2030, tỷ lệ này dự kiến sẽ đạt hai trong năm
Quỹ đạo nhu cầu dầu: Nhu cầu dầu toàn cầu dự kiến sẽ trì trệ sau năm 2026 và có khả năng giảm vào năm 2030 khi việc áp dụng xe điện tăng tốc
Sự thống trị của Trung Quốc: Trung Quốc đã bán 11 triệu xe điện chỉ riêng trong năm 2024 và sản xuất hơn 70% công suất sản xuất xe điện toàn cầu
Tác động của đồng đô la: Giảm giao dịch dầu mỏ có nghĩa là ít giao dịch hơn yêu cầu thanh toán bằng đô la, làm suy yếu cơ chế tái chế đô la dầu mỏ
Khi giao thông được điện khí hóa, nhu cầu dầu mỏ về mặt cơ cấu sẽ giảm, làm giảm nhu cầu các quốc gia phải nắm giữ lượng dự trữ đô la lớn để mua năng lượng. Điều này làm suy yếu một trong những cơ chế quan trọng đã hỗ trợ nhu cầu đô la trong năm thập kỷ qua.
Vai trò của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ trong việc điều hành chính sách tiền tệ là yếu tố không thể bỏ qua. Những quyết định của ngân hàng trung ương này, đặc biệt là về chính sách lãi suất, có tác động sâu rộng đến giá trị của tiền tệ và dòng vốn toàn cầu. Sự ổn định và khả năng dự đoán của các chính sách này là tối quan trọng để một đồng tiền giữ được sự ưu tiên trong danh mục dự trữ toàn cầu.
Bất chấp các lệnh trừng phạt và nỗ lực đa dạng hóa, các quốc gia châu Âu vẫn tiếp tục mua nhiên liệu hóa thạch của Nga, minh họa cho cách thương mại năng lượng ảnh hưởng đến động lực tiền tệ. Thị phần nhập khẩu năng lượng của Nga tại châu Âu đã giảm mạnh kể từ năm 2021, nhưng chưa biến mất hoàn toàn.
Năm 2021: Nga cung cấp 45% khí đốt và 27% dầu mỏ cho EU
2024-2025: Tỷ lệ này giảm xuống còn khoảng 19% đối với khí đốt và 3% đối với dầu
Hoạt động thương mại vẫn tiếp tục thông qua đường ống dẫn khí đốt và một số sản phẩm dầu mỏ bất chấp lệnh trừng phạt
Trong khi châu Âu đã thành công trong việc giảm sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, việc chuyển hướng khỏi khí đốt của Nga thường đồng nghĩa với việc tăng cường mua hàng từ các nhà cung cấp Trung Đông, duy trì vai trò của đồng đô la trong các giao dịch năng lượng ngay cả khi các tuyến đường thương mại cụ thể thay đổi.
Việc chính phủ Hoa Kỳ ngày càng sử dụng các biện pháp trừng phạt tài chính và áp lực quản lý đang tạo ra một tình thế tiến thoái lưỡng nan. Việc kiểm soát chặt chẽ hơn có thể đạt được các mục tiêu chính sách đối ngoại ngắn hạn nhưng lại đẩy nhanh quá trình phi đô la hóa về lâu dài khi các quốc gia tìm kiếm các giải pháp thay thế để giảm thiểu rủi ro.
Đẩy nhanh quá trình phi đô la hóa: Nhiều quốc gia có thể học theo mô hình giảm tỷ lệ đô la của Trung Quốc
Hệ thống thanh toán thay thế: Sự phát triển của các hệ thống như CIPS (Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới) của Trung Quốc để bỏ qua SWIFT
Vàng như một phương tiện thanh toán: Tăng lượng vàng nắm giữ của ngân hàng trung ương để thanh toán thương mại quốc tế
Các khối tiền tệ khu vực: Tăng cường các thỏa thuận thương mại không phải bằng đô la, chẳng hạn như các thỏa thuận giữa nhân dân tệ và rúp và giữa euro và nhân dân tệ
Các lựa chọn thay thế tiền kỹ thuật số: Tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương có thể cung cấp các lựa chọn thay thế cho đồng đô la tiên tiến về mặt công nghệ
Lượng dự trữ ngoại hối khổng lồ của Trung Quốc mang lại cho nước này đòn bẩy đặc biệt. Mặc dù Bắc Kinh khó có thể bán tháo ồ ạt, gây tổn hại đến giá trị tài sản nắm giữ, nhưng việc đa dạng hóa dần dần sang vàng, hàng hóa và các loại tiền tệ khác là một chiến lược hợp lý để giảm thiểu rủi ro tập trung.
Bất chấp những thách thức này, đồng đô la vẫn giữ được những lợi thế đáng kể giúp ngăn chặn nguy cơ sụp đổ vị thế dự trữ của đồng tiền này:
Hiệu ứng mạng lưới: Cơ sở hạ tầng tài chính dựa trên đồng đô la trong nhiều thập kỷ vẫn còn tồn tại sâu sắc
Thị trường sâu, thanh khoản: Thị trường Kho bạc Hoa Kỳ vẫn là thị trường thanh khoản nhất thế giới, thiết yếu cho việc quản lý dự trữ
Điểm yếu thay thế: Đồng euro phải đối mặt với những thách thức về mặt cấu trúc của EU; đồng nhân dân tệ thiếu khả năng chuyển đổi và minh bạch
Quy mô kinh tế Hoa Kỳ: Nền kinh tế Hoa Kỳ vẫn là nền kinh tế lớn nhất và đổi mới nhất thế giới
Sức mạnh quân sự: Sự thống trị của quân đội Hoa Kỳ củng cố sự chấp nhận đồng đô la trong các giao dịch quốc tế
Các nhà phân tích của JPMorgan lưu ý rằng trong khi quá trình phi đô la hóa đang diễn ra, "bất kỳ quá trình chuyển đổi nào cũng sẽ diễn ra dần dần" do thiếu một loại tiền tệ thay thế rõ ràng có lợi thế tương đương. [3]
Đồng đô la Mỹ không có nguy cơ mất đi vị thế là đồng tiền dự trữ chỉ sau một đêm, nhưng bằng chứng cho thấy sự xói mòn dần dần và mang tính cấu trúc đối với vị thế thống trị của đồng tiền này trong thập kỷ tới.
Việc Trung Quốc định vị lại chiến lược từ đô la sang vàng, cuộc cách mạng xe điện làm suy yếu đồng đô la dầu mỏ và mong muốn ngày càng tăng của các quốc gia nhằm giảm sự phụ thuộc vào đô la đều góp phần vào sự thay đổi này.
Kịch bản có khả năng xảy ra nhất là hệ thống tiền tệ dự trữ đa cực, trong đó đồng đô la vẫn giữ vai trò quan trọng nhưng có vị thế ngang hàng với đồng euro, nhân dân tệ và có khả năng là vàng.
Tuy nhiên, bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chứng kiến những thay đổi đáng kể, với sự gia tăng của các liên minh kinh tế mới. Chẳng hạn, liên minh các nền kinh tế mới nổi BRICS đang tìm cách tăng cường hợp tác kinh tế và thúc đẩy sử dụng các đồng tiền khác ngoài đồng bạc xanh trong giao dịch quốc tế. Những xu hướng này đặt ra câu hỏi về sự phân bổ trong tương lai của các loại tiền tệ trong hệ thống tài chính toàn cầu.
Sự chuyển đổi này mang lại những tác động đáng kể đến chi phí vay nợ, lạm phát và sự ổn định tài chính toàn cầu của Hoa Kỳ. Hiện tại, vị thế dự trữ của đồng đô la vẫn được đảm bảo, nhưng những vết nứt trong nền tảng của nó đang ngày càng lộ rõ.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) tư vấn tài chính, đầu tư hoặc các hình thức tư vấn khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào là phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.
[1] https://tradingeconomics.com/china/foreign-exchange-reserves
[2] https://www.reuters.com/business/dollar-cedes-ground-euro-global-reserves-imf-data-shows-2025-07-09/
[3] https://www.jpmorgan.com/insights/global-research/currencies/de-dollarization
