Đăng vào: 2025-12-08
Thị trường vốn là xương sống của tài chính hiện đại. Chúng chuyển hướng tiết kiệm vào đầu tư, giúp các công ty huy động vốn và cho phép nhà đầu tư mua, bán hoặc giao dịch chứng khoán. Việc hiểu rõ các loại hình thị trường vốn khác nhau là điều cần thiết cho cả doanh nghiệp đang tìm kiếm vốn và cá nhân đang tìm kiếm cơ hội đầu tư.
Bài viết dưới đây sẽ khám phá các loại chính của thị trường vốn, cách thức hoạt động của chúng và lý do tại sao chúng lại quan trọng đối với tài chính toàn cầu cũng như các nhà đầu tư dài hạn.
Về bản chất, thị trường vốn là một hệ thống kết nối những người cần vốn (doanh nghiệp, chính phủ) với những người cung cấp vốn (nhà đầu tư, tổ chức). Thị trường vốn hiệu quả cho phép huy động vốn với chi phí thấp hơn, tiếp cận rộng rãi hơn với nhà đầu tư và cải thiện tính thanh khoản.
Thị trường vốn có thể được chia thành hai loại: thị trường sơ cấp, nơi các chứng khoán mới được phát hành, và thị trường thứ cấp, nơi các chứng khoán hiện có được giao dịch giữa các nhà đầu tư. Ngoài ra, thị trường vốn thường được phân chia theo loại công cụ như thị trường vốn chủ sở hữu (cổ phiếu) và thị trường nợ (trái phiếu).
Thị trường sơ cấp là nơi các chứng khoán mới lần đầu tiên xuất hiện. Khi một công ty quyết định huy động vốn công khai, họ sẽ phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu mới thông qua các cơ chế như chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) hoặc phát hành trái phiếu. Thông qua quy trình này, tiền chảy trực tiếp từ nhà đầu tư đến đơn vị phát hành. Dòng tiền này cho phép doanh nghiệp mở rộng hoạt động, đầu tư vào các dự án mới, trả nợ hoặc tham gia vào các thương vụ mua lại.
Việc chào bán trên thị trường sơ cấp mang đến cơ hội cho các đơn vị phát hành huy động vốn dài hạn trong điều kiện được quản lý chặt chẽ. Tính minh bạch và giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý khiến thị trường này trở nên thiết yếu cho sự mở rộng và tăng trưởng có trách nhiệm của doanh nghiệp.
Sau khi chứng khoán được phát hành, chúng thường được đưa vào thị trường thứ cấp. Đây là nơi giao dịch diễn ra giữa các nhà đầu tư, chứ không phải giữa nhà đầu tư và đơn vị phát hành. Sàn giao dịch chứng khoán và sàn giao dịch trái phiếu là những địa điểm điển hình cho các giao dịch này. Thị trường thứ cấp cung cấp tính thanh khoản: nhà đầu tư có thể mua và bán chứng khoán mà không ảnh hưởng đến cấu trúc vốn của đơn vị phát hành.
Thông qua việc khám phá giá cả, động lực cung cầu, thị trường thứ cấp cũng giúp xác định giá trị thị trường hợp lý của chứng khoán theo thời gian. Tính linh hoạt và tính thanh khoản này khiến thị trường thứ cấp trở nên thiết yếu cho hoạt động đầu tư hiện đại.
Thị trường chứng khoán giao dịch cổ phiếu của các công ty. Khi nhà đầu tư mua cổ phiếu, họ nắm giữ cổ phần sở hữu trong công ty. Những thị trường này đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy doanh nghiệp phát triển, đồng thời mang lại cho nhà đầu tư tiềm năng tăng giá vốn và nhận cổ tức. Thị trường chứng khoán thường biến động hơn thị trường trái phiếu nhưng hứa hẹn lợi nhuận dài hạn cao hơn, phù hợp với mức độ rủi ro cao hơn.
Năm 2024, vốn hóa thị trường chứng khoán toàn cầu đạt khoảng 126,7 nghìn tỷ đô la Mỹ và tăng 8,7% so với cùng kỳ năm trước.
Tính đến dữ liệu năm tài chính 2024, chỉ riêng các công ty niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Hoa Kỳ đã chiếm gần một nửa giá trị vốn chủ sở hữu toàn cầu, trong đó Hoa Kỳ vẫn duy trì vị thế thống lĩnh trên toàn cầu.
Sự thống trị này nhấn mạnh cách thị trường chứng khoán trung tâm, đặc biệt là ở Hoa Kỳ, vẫn chi phối các chiến lược đầu tư và phân bổ vốn toàn cầu.
Thị trường nợ, thường được gọi là thị trường thu nhập cố định, bao gồm các loại chứng khoán như trái phiếu do chính phủ phát hành, trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu đô thị và chứng khoán được bảo đảm bằng tài sản hoặc thế chấp. Các công cụ này hứa hẹn trả lãi định kỳ và hoàn trả gốc cuối cùng.
Năm 2024, tổng giá trị chứng khoán thu nhập cố định toàn cầu đang lưu hành đạt khoảng 145,1 nghìn tỷ đô la Mỹ.
Thị trường nợ trên toàn thế giới cung cấp một giải pháp thay thế ổn định hơn cho cổ phiếu, với mức độ biến động thấp hơn và lợi nhuận dễ dự đoán hơn. Chúng rất quan trọng đối với các bên phát hành cần nguồn tài chính ổn định dài hạn mà không làm loãng quyền sở hữu, cũng như đối với các nhà đầu tư tìm kiếm thu nhập và bảo toàn vốn.
Tài trợ dựa trên nợ thường đóng vai trò chủ đạo trong việc tài trợ cho doanh nghiệp, đặc biệt là ở những khu vực có thị trường vốn nợ phát triển tốt. Ví dụ, tại Hoa Kỳ, các tập đoàn phi tài chính nhận được phần lớn nguồn tài trợ thông qua thị trường vốn thay vì vay ngân hàng truyền thống.
Thị trường vốn mang lại nhiều lợi ích bằng cách tạo điều kiện thuận lợi cho các công cụ vốn chủ sở hữu và nợ cũng như giao dịch sơ cấp và thứ cấp:
Cung cấp các kênh hiệu quả cho các công ty huy động vốn để mở rộng, đổi mới hoặc tái cấu trúc.
Cung cấp cho các nhà đầu tư quyền truy cập vào nhiều loại tài sản khác nhau với mức độ rủi ro-lợi nhuận khác nhau, từ trái phiếu ổn định đến cổ phiếu hướng tới tăng trưởng.
Cung cấp thanh khoản, cho phép người tham gia vào hoặc thoát khỏi vị thế với ít trở ngại nhất.
Tạo điều kiện thuận lợi cho việc khám phá giá cả, đưa ra giá trị thị trường thực sự dựa trên nhu cầu, rủi ro và các điều kiện kinh tế vĩ mô.
Hỗ trợ tăng trưởng kinh tế toàn cầu bằng cách hướng tiền tiết kiệm vào đầu tư có hiệu quả thay vì tiền nhàn rỗi.
| Loại thị trường | Mục đích chính | Những người tham gia chính | Rủi ro / Lợi nhuận điển hình | Tính thanh khoản |
|---|---|---|---|---|
| Thị trường sơ cấp | Phát hành chứng khoán mới | Người phát hành, người bảo lãnh phát hành, nhà đầu tư | Trung bình (rủi ro phát hành) | Thấp (cho đến khi niêm yết/giao dịch) |
| Thị trường thứ cấp | Giao dịch chứng khoán hiện có | Các nhà đầu tư, tổ chức | Thay đổi (rủi ro thị trường) | Cao |
| Thị trường chứng khoán | Quyền sở hữu trong các công ty | Cổ đông, thương nhân | Biến động cao, tiềm năng lợi nhuận cao | Cao (trên sàn giao dịch) |
| Thị trường nợ / thu nhập cố định | Cho vay thông qua trái phiếu / tín phiếu | Người sở hữu trái phiếu, nhà đầu tư tổ chức, chính phủ | Biến động thấp hơn, thu nhập cố định | Trung bình–Cao (mặc dù nhiều trái phiếu được giao dịch OTC) |
Thị trường vốn toàn cầu có quy mô vô cùng đồ sộ. Đến năm 2024, tổng giá trị chứng khoán thu nhập cố định đang lưu hành trên toàn thế giới đã đạt con số đáng kinh ngạc 145,1 nghìn tỷ đô la Mỹ. Đồng thời, tổng vốn hóa thị trường chứng khoán toàn cầu đạt khoảng 126,7 nghìn tỷ đô la Mỹ. Những con số này không chỉ nhấn mạnh quy mô khổng lồ của thị trường vốn mà còn nhấn mạnh vai trò trung tâm của chúng trong nền kinh tế hiện đại.
Hoa Kỳ tiếp tục thống trị thị trường. Gần một nửa giá trị cổ phiếu niêm yết trên toàn thế giới nằm ở thị trường Hoa Kỳ, trong khi chứng khoán thu nhập cố định của Mỹ chiếm khoảng 40% tổng lượng phát hành toàn cầu. Sự tập trung này nhấn mạnh tầm ảnh hưởng then chốt của quốc gia này đối với tài chính toàn cầu.
Các sàn giao dịch hàng đầu tại New York, London, Hồng Kông và Tokyo hiện thực hóa quy mô này. Họ là nơi lưu trú của hàng ngàn công ty niêm yết, tạo điều kiện cho khối lượng giao dịch hàng ngày trị giá hàng nghìn tỷ đô la và cung cấp tính thanh khoản mà các nhà đầu tư và tổ chức phát hành tin cậy. Độ sâu và phạm vi tiếp cận của các thị trường này khiến chúng trở thành động lực không thể thiếu cho việc phân bổ vốn, quản lý rủi ro và tạo ra của cải trên toàn cầu.
Các loại hình thị trường vốn chính bao gồm thị trường sơ cấp, nơi phát hành chứng khoán mới, và thị trường thứ cấp, nơi giao dịch chứng khoán hiện có. Cả hai thị trường này cùng nhau hỗ trợ huy động vốn, thanh khoản, định giá và tiếp cận nhà đầu tư dài hạn.
Hiểu biết về các loại thị trường vốn giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt về vốn chủ sở hữu, nợ và các cơ hội dài hạn. Hiểu biết về cách thức hoạt động của từng thị trường giúp cải thiện tính đa dạng hóa, kiểm soát rủi ro và thời điểm cho các chiến lược tham gia hoặc thoát vốn.
Thị trường cổ phiếu liên quan đến giao dịch sở hữu với tiềm năng tăng trưởng cao hơn nhưng biến động nhiều hơn. Thị trường nợ cung cấp chứng khoán có thu nhập cố định với rủi ro thấp hơn và lợi nhuận ổn định. Cả hai đều hỗ trợ các mục tiêu đầu tư khác nhau tùy thuộc vào khả năng chấp nhận rủi ro và khung thời gian.
Thị trường sơ cấp cho phép các công ty và chính phủ huy động vốn mới thông qua chứng khoán mới. Thị trường này mang lại sự minh bạch, quy định và huy động vốn có cấu trúc, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và phát triển dài hạn.
Thị trường thứ cấp cung cấp thanh khoản, xác định giá và giúp nhà đầu tư dễ dàng tham gia hoặc thoát khỏi thị trường. Nó cho phép chứng khoán được giao dịch tự do, giúp toàn bộ hệ thống tài chính hiệu quả và dễ tiếp cận hơn.
Thị trường vốn cung cấp khuôn khổ cho phép dòng vốn luân chuyển hiệu quả giữa các nền kinh tế, tạo điều kiện cho tăng trưởng, đổi mới và tiếp cận các cơ hội đầu tư. Cho dù bạn là nhà đầu tư đang tìm kiếm chiến lược tăng trưởng dài hạn, một công ty đang tìm kiếm nguồn vốn, hay một sinh viên tài chính đang tìm hiểu về thị trường toàn cầu, việc nắm rõ cách thức hoạt động của các loại thị trường vốn khác nhau là điều vô cùng cần thiết.
Thị trường vốn không chỉ đơn thuần là nơi giao dịch. Chúng là động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế và tạo ra của cải. Bằng cách hiểu rõ cấu trúc và vai trò của chúng hiện nay, bạn có thể đánh giá tốt hơn các khoản đầu tư, cơ hội và rủi ro của mình trong một hệ thống tài chính toàn cầu phức tạp.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) tư vấn tài chính, đầu tư hoặc các hình thức tư vấn khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.
