Giao dịch
2025-08-29
Đầu tư gián tiếp là gì, một câu hỏi then chốt mở ra cánh cửa đến với thế giới tài chính hiện đại, nơi các nhà đầu tư không cần trực tiếp quản lý vốn mà vẫn có thể tham gia vào các thị trường tiềm năng thông qua các định chế tài chính trung gian. Đây là một phương thức ủy thác vốn thông minh, cho phép bạn sở hữu một phần của các tài sản tài chính đa dạng như cổ phiếu, trái phiếu, hay chứng chỉ quỹ.
Với sự đồng hành của EBC, hành trình tìm hiểu về hình thức bỏ vốn gián tiếp của bạn sẽ trở nên rõ ràng và hiệu quả hơn bao giờ hết. Chúng tôi cung cấp nền tảng kiến thức vững chắc và các công cụ cần thiết để bạn tự tin xây dựng một danh mục đầu tư tăng trưởng bền vững, khám phá các kênh đầu tư tài chính và chiến lược phân bổ vốn.
Đầu tư gián tiếp, hay còn được biết đến với thuật ngữ quốc tế là Foreign Portfolio Investment (FPI), là một hình thức đầu tư mà trong đó các cá nhân, tổ chức hoặc quỹ đầu tư mua các tài sản tài chính tại một quốc gia khác mà không trực tiếp tham gia vào việc quản lý, điều hành hay kiểm soát các tài sản đó.
Thay vì bỏ vốn để xây dựng nhà máy, mua lại doanh nghiệp hay tham gia vào hội đồng quản trị, nhà đầu tư gián tiếp chỉ đơn thuần nắm giữ các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, và các loại chứng khoán khác với mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận từ sự biến động giá hoặc từ các khoản thu nhập cố định như cổ tức và lãi suất. Đây là một trụ cột quan trọng của thị trường vốn toàn cầu, tạo ra sự luân chuyển vốn linh hoạt và hiệu quả giữa các quốc gia.
Theo định nghĩa của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), một khoản đầu tư được phân loại là FPI khi nhà đầu tư nắm giữ dưới 10% vốn cổ phần có quyền biểu quyết của một doanh nghiệp. Ngưỡng 10% này là một quy ước phổ biến để phân biệt với Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), nơi nhà đầu tư có ý định và khả năng gây ảnh hưởng đáng kể đến việc quản lý doanh nghiệp.
Tại Việt Nam, Luật Đầu tư 2020 cũng định nghĩa rõ ràng về hoạt động đầu tư gián tiếp là việc nhà đầu tư mua, bán cổ phiếu, trái phiếu và các giấy tờ có giá khác; đầu tư thông qua các quỹ đầu tư chứng khoán; và đầu tư thông qua các định chế tài chính trung gian khác trên thị trường chứng khoán Việt Nam mà không trực tiếp tham gia quản lý hoạt động đầu tư.
Bản chất của đầu tư gián tiếp nằm ở sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền quản lý. Nhà đầu tư là chủ sở hữu của tài sản tài chính, nhưng việc vận hành doanh nghiệp phát hành cổ phiếu hay quản lý dự án phát hành trái phiếu hoàn toàn thuộc về ban lãnh đạo của tổ chức đó. Điều này mang lại một lợi thế lớn về sự linh hoạt.
Nhà đầu tư có thể dễ dàng mua vào hoặc bán ra các khoản đầu tư của mình trên thị trường thứ cấp mà không cần trải qua các thủ tục pháp lý phức tạp như chuyển nhượng quyền sở hữu một nhà máy hay một công ty. Tính thanh khoản cao chính là một trong những đặc điểm hấp dẫn nhất của FPI, cho phép nhà đầu tư nhanh chóng chuyển đổi tài sản thành tiền mặt khi cần thiết hoặc khi nhận thấy cơ hội đầu tư tốt hơn ở nơi khác.
Mục tiêu của họ không phải là xây dựng và phát triển doanh nghiệp một cách bền vững trong dài hạn, mà là tối ưu hóa lợi nhuận trên danh mục đầu tư trong một khoảng thời gian nhất định, có thể là ngắn, trung hoặc dài hạn, tùy thuộc vào chiến lược của mỗi người.
Để hiểu sâu hơn về đầu tư gián tiếp là gì, chúng ta cần phân tích các đặc điểm cốt lõi tạo nên sự khác biệt của nó. Những đặc tính này không chỉ định hình cách thức hoạt động mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược, rủi ro và lợi ích mà nhà đầu tư có thể nhận được.
Không Nắm Quyền Kiểm Soát Trực Tiếp: Đây là đặc điểm cơ bản và quan trọng nhất. Nhà đầu tư gián tiếp chỉ sở hữu một phần nhỏ trong tổng số vốn của một công ty hoặc một dự án. Do đó, họ không có đủ quyền biểu quyết để tham gia vào các quyết định chiến lược, bổ nhiệm nhân sự cấp cao hay định hướng hoạt động kinh doanh của tổ chức phát hành. Mọi quyết định vận hành đều do ban lãnh đạo và các cổ đông lớn chi phối.
Tính Thanh Khoản Cao: Các tài sản trong danh mục đầu tư gián tiếp, chủ yếu là chứng khoán niêm yết, có thể được mua bán dễ dàng và nhanh chóng trên các thị trường tập trung như sở giao dịch chứng khoán. Khả năng chuyển đổi từ tài sản sang tiền mặt và ngược lại một cách thuận tiện giúp nhà đầu tư linh hoạt trong việc tái cơ cấu danh mục, chốt lời hoặc cắt lỗ kịp thời.
Đa Dạng Hóa Dễ Dàng: Thông qua đầu tư gián tiếp, một nhà đầu tư có thể sở hữu một danh mục đa dạng bao gồm cổ phiếu của nhiều công ty thuộc các ngành nghề khác nhau, trái phiếu của nhiều tổ chức và thậm chí là tài sản ở nhiều quốc gia. Việc này giúp phân tán rủi ro hiệu quả. Nếu một ngành hoặc một thị trường gặp khó khăn, sự sụt giảm có thể được bù đắp bởi sự tăng trưởng của các ngành hoặc thị trường khác.
Phụ Thuộc Vào Các Định Chế Trung Gian: Hoạt động đầu tư gián tiếp luôn cần đến sự tham gia của các tổ chức trung gian chuyên nghiệp. Đó là các công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư mở tài khoản giao dịch, các công ty quản lý quỹ thay mặt nhà đầu tư quản lý các quỹ tương hỗ, và các ngân hàng lưu ký chịu trách nhiệm bảo quản tài sản. Các trung gian này cung cấp nền tảng, chuyên môn và đảm bảo tính minh bạch cho thị trường.
Mục Tiêu Chính Là Lợi Nhuận Tài Chính: Khác với nhà đầu tư FDI tìm kiếm lợi ích từ việc mở rộng thị trường, chuyển giao công nghệ hay tận dụng nguồn nhân lực, nhà đầu tư FPI tập trung hoàn toàn vào lợi nhuận tài chính. Lợi nhuận này đến từ hai nguồn chính: thặng dư vốn (sự chênh lệch giữa giá mua và giá bán) và thu nhập thụ động (cổ tức từ cổ phiếu và lãi suất từ trái phiếu).
Mục tiêu của các nhà đầu tư khi tham gia vào thị trường thông qua hình thức gián tiếp rất đa dạng, nhưng tựu trung lại đều xoay quanh việc tối ưu hóa lợi nhuận tài chính trong khi quản lý rủi ro một cách hiệu quả. Hiểu rõ các mục tiêu này giúp chúng ta nhận diện được động lực đằng sau các dòng vốn FPI.
Tối Đa Hóa Lợi Nhuận Từ Biến Động Giá: Đây là mục tiêu phổ biến nhất, đặc biệt với các nhà đầu tư cá nhân và các quỹ đầu cơ. Họ thực hiện phân tích thị trường, phân tích cơ bản doanh nghiệp hoặc phân tích kỹ thuật để dự đoán xu hướng giá của cổ phiếu, trái phiếu hoặc các chứng khoán khác. Họ mua vào khi kỳ vọng giá sẽ tăng và bán ra khi dự báo giá sẽ giảm để thu về lợi nhuận từ chênh lệch giá.
Tìm Kiếm Thu Nhập Thụ Động Ổn Định: Một bộ phận lớn nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm và những người về hưu, ưu tiên sự an toàn và dòng tiền đều đặn. Họ tập trung vào các tài sản có thu nhập cố định như trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp uy tín và các cổ phiếu của công ty lớn, ổn định thường xuyên trả cổ tức cao. Mục tiêu của họ không phải là lướt sóng mà là nhận được một dòng thu nhập ổn định và dự đoán được.
Đa Dạng Hóa Danh Mục Đầu Tư Toàn Cầu: Các nhà đầu tư tổ chức lớn và cả những nhà đầu tư cá nhân có kinh nghiệm thường tìm cách phân bổ vốn ra nhiều thị trường khác nhau trên thế giới. Mục tiêu là để giảm thiểu rủi ro quốc gia. Nếu nền kinh tế của một quốc gia suy thoái, các khoản đầu tư ở những quốc gia đang tăng trưởng tốt có thể bù đắp lại. Đầu tư gián tiếp là phương tiện hoàn hảo để thực hiện chiến lược này một cách hiệu quả và tiết kiệm chi phí.
Tiếp Cận Các Ngành Công Nghiệp Mới Nổi: Thông qua việc mua cổ phiếu hoặc chứng chỉ quỹ ETF chuyên về một lĩnh vực nào đó (ví dụ: công nghệ, năng lượng tái tạo, y tế), nhà đầu tư có thể gián tiếp tham gia vào sự tăng trưởng của các ngành công nghiệp tiềm năng mà không cần phải có chuyên môn sâu hoặc trực tiếp thành lập công ty trong lĩnh vực đó.
Khi thảo luận về dòng vốn quốc tế, hai khái niệm thường được đặt lên bàn cân là Đầu tư gián tiếp nước ngoài (FPI) và Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Mặc dù cả hai đều là hình thức đưa vốn từ quốc gia này sang quốc gia khác, bản chất, mục tiêu và tác động của chúng lại hoàn toàn khác biệt.
Việc hiểu rõ sự khác nhau giữa FPI và FDI không chỉ quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách mà còn cực kỳ cần thiết cho các nhà đầu tư để lựa chọn hình thức phù hợp với chiến lược của mình. EBC sẽ cung cấp một cái nhìn so sánh chi tiết và đa chiều để làm sáng tỏ vấn đề này.
Sự khác biệt căn bản nhất nằm ở mức độ kiểm soát và ý định đầu tư. FDI, như tên gọi của nó, là hình thức đầu tư trực tiếp, nơi nhà đầu tư nước ngoài tham gia sâu vào hoạt động của doanh nghiệp tại nước sở tại.
Họ thường nắm giữ một tỷ lệ cổ phần lớn (thường từ 10% trở lên), cho phép họ có tiếng nói quan trọng trong hội đồng quản trị, tham gia vào việc ra quyết định chiến lược, chuyển giao công nghệ, và xây dựng cơ sở sản xuất kinh doanh. Mục tiêu của FDI là lợi ích lâu dài, gắn liền với sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và việc mở rộng thị trường. Ví dụ điển hình là việc một tập đoàn công nghệ nước ngoài xây dựng một nhà máy lắp ráp tại Việt Nam.
Ngược lại, FPI là một cuộc chơi tài chính thuần túy hơn. Nhà đầu tư FPI không quan tâm đến việc quản lý doanh nghiệp. Họ mua một lượng nhỏ cổ phiếu, trái phiếu hoặc các giấy tờ có giá khác với kỳ vọng kiếm lời từ sự tăng giá của tài sản hoặc nhận thu nhập thụ động. Mối quan tâm của họ là hiệu suất của danh mục đầu tư, không phải là hiệu quả hoạt động của từng công ty riêng lẻ.
Do đó, các khoản đầu tư FPI thường có tính thanh khoản cao và có thể được rút ra khỏi thị trường một cách nhanh chóng khi điều kiện kinh tế vĩ mô hoặc tâm lý nhà đầu tư thay đổi. Dòng vốn này thường được ví như "dòng vốn nóng" (hot money) vì tính biến động và nhạy cảm với các tin tức thị trường.
Để có cái nhìn trực quan hơn, hãy cùng xem xét bảng so sánh chi tiết dưới đây:
| Tiêu Chí | Đầu Tư Gián Tiếp (FPI) | Đầu Tư Trực Tiếp (FDI) |
|---|---|---|
| Bản chất | Đầu tư vào tài sản tài chính (cổ phiếu, trái phiếu). | Đầu tư vào tài sản hữu hình (nhà máy, máy móc) và quyền quản lý. |
| Mức độ kiểm soát | Thấp hoặc không có quyền kiểm soát. Nắm giữ dưới 10% vốn. | Cao, có quyền kiểm soát hoặc ảnh hưởng đáng kể đến quản lý. Nắm giữ từ 10% vốn trở lên. |
| Mục tiêu chính | Lợi nhuận tài chính ngắn và trung hạn (chênh lệch giá, cổ tức, lãi suất). | Lợi ích chiến lược dài hạn (mở rộng thị trường, khai thác tài nguyên, chuyển giao công nghệ). |
| Thời gian đầu tư | Thường là ngắn hạn hoặc trung hạn. | Dài hạn, cam kết lâu dài với thị trường. |
| Tính thanh khoản | Rất cao. Dễ dàng mua bán trên thị trường chứng khoán. | Rất thấp. Việc chuyển nhượng nhà máy, công ty rất phức tạp và tốn thời gian. |
| Mức độ rủi ro | Rủi ro thị trường, rủi ro tỷ giá. Dòng vốn dễ biến động. | Rủi ro kinh doanh, rủi ro chính trị, rủi ro pháp lý. Dòng vốn ổn định hơn. |
| Hình thức đầu tư | Mua chứng khoán thông qua sàn giao dịch, quỹ đầu tư. | Xây dựng cơ sở mới, mua lại và sáp nhập (M&A), liên doanh. |
| Chuyển giao | Chủ yếu là chuyển giao vốn tài chính. | Chuyển giao vốn, công nghệ, kỹ năng quản lý, kinh nghiệm. |
| Tác động kinh tế | Tăng thanh khoản và chiều sâu cho thị trường vốn. | Tạo việc làm, tăng năng lực sản xuất, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. |
Cả FPI và FDI đều đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của một quốc gia, nhưng theo những cách khác nhau.
Tác động của FDI: FDI được coi là nguồn vốn ổn định và mang lại nhiều lợi ích lan tỏa. Khi một công ty đa quốc gia đầu tư xây dựng nhà máy, họ không chỉ mang đến vốn mà còn cả công nghệ tiên tiến, quy trình quản lý hiện đại và văn hóa doanh nghiệp chuyên nghiệp.
Điều này giúp nâng cao năng lực sản xuất của nước sở tại, tạo ra nhiều việc làm chất lượng cao, và thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp phụ trợ trong nước. Hơn nữa, các sản phẩm từ dự án FDI thường hướng đến xuất khẩu, góp phần cải thiện cán cân thương mại và tăng dự trữ ngoại hối cho quốc gia.
Tác động của FPI: FPI, mặt khác, có tác động trực tiếp đến thị trường tài chính. Dòng vốn FPI đổ vào giúp tăng cung tiền trên thị trường chứng khoán, đẩy giá cổ phiếu và trái phiếu lên cao, tạo ra hiệu ứng của cải tích cực cho các nhà đầu tư trong nước. Nó làm tăng tính thanh khoản, giúp các doanh nghiệp dễ dàng hơn trong việc huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu để mở rộng sản xuất kinh doanh.
FPI cũng thúc đẩy sự phát triển của các định chế tài chính như công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, và cải thiện các tiêu chuẩn về quản trị công ty và minh bạch thông tin. Tuy nhiên, sự biến động của dòng vốn FPI cũng là một thách thức. Việc dòng vốn này bị rút ra ồ ạt có thể gây ra những cú sốc cho thị trường tài chính và tỷ giá hối đoái, đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải có biện pháp quản lý vĩ mô thận trọng.
Thế giới đầu tư gián tiếp vô cùng phong phú và đa dạng, cung cấp cho nhà đầu tư nhiều lựa chọn để phù hợp với khẩu vị rủi ro, mục tiêu tài chính và tầm nhìn của mỗi người. Việc nắm vững đặc điểm của từng loại hình tài sản là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất để xây dựng một danh mục đầu tư hiệu quả.
Tại thị trường Việt Nam và trên thế giới, tính đến tháng 8 năm 2025, các kênh đầu tư gián tiếp sau đây vẫn là những lựa chọn phổ biến và thu hút sự quan tâm lớn nhất từ cộng đồng đầu tư. EBC sẽ phân tích chi tiết từng hình thức để bạn có một cái nhìn toàn cảnh và đưa ra quyết định sáng suốt.
Đây là hình thức đầu tư gián tiếp quen thuộc nhất. Khi bạn mua cổ phiếu của một công ty, bạn đang trở thành một cổ đông, sở hữu một phần vốn chủ sở hữu của công ty đó.
Cách thức hoạt động: Nhà đầu tư kiếm lợi nhuận theo hai cách chính: (1) Hưởng thặng dư vốn khi giá cổ phiếu tăng lên so với giá mua ban đầu; (2) Nhận cổ tức, là một phần lợi nhuận sau thuế mà công ty chia cho các cổ đông.
Đặc điểm:
Tiềm năng lợi nhuận cao: Cổ phiếu có tiềm năng mang lại lợi nhuận vượt trội trong dài hạn so với các kênh đầu tư khác.
Rủi ro cao: Giá cổ phiếu biến động rất mạnh, phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty, tình hình kinh tế vĩ mô và tâm lý thị trường. Nhà đầu tư có thể mất một phần hoặc toàn bộ vốn đầu tư.
Phân loại: Có cổ phiếu thường (common stock) và cổ phiếu ưu đãi (preferred stock). Tại Việt Nam, các cổ phiếu được niêm yết trên các sàn như HOSE, HNX và giao dịch trên UPCoM.
Ví dụ: Mua cổ phiếu của Công ty Cổ phần FPT (mã: FPT) có nghĩa là bạn đang gián tiếp đầu tư vào sự tăng trưởng của ngành công nghệ thông tin và viễn thông tại Việt Nam.
Trái phiếu là một loại chứng khoán nợ. Khi bạn mua trái phiếu, bạn đang cho tổ chức phát hành (Chính phủ hoặc Doanh nghiệp) vay một khoản tiền.
Cách thức hoạt động: Tổ chức phát hành cam kết sẽ trả cho bạn một khoản lãi suất cố định (gọi là coupon) theo định kỳ và hoàn trả lại toàn bộ số tiền gốc khi trái phiếu đáo hạn.
Đặc điểm:
Rủi ro thấp hơn cổ phiếu: Trái phiếu được coi là kênh đầu tư an toàn hơn vì nó có thu nhập cố định và được ưu tiên thanh toán trước cổ phiếu trong trường hợp công ty phá sản.
Lợi nhuận khiêm tốn hơn: Do rủi ro thấp hơn, lợi nhuận tiềm năng từ trái phiếu cũng thường thấp hơn cổ phiếu.
Phân loại:
Trái phiếu Chính phủ: An toàn nhất, do Chính phủ phát hành để huy động vốn cho chi tiêu công.
Trái phiếu Doanh nghiệp: Rủi ro cao hơn trái phiếu chính phủ, phụ thuộc vào sức khỏe tài chính của doanh nghiệp phát hành. Lãi suất thường cao hơn để bù đắp cho rủi ro.
Ví dụ: Mua trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 10 năm có nghĩa là bạn đang cho nhà nước vay tiền và nhận lãi suất ổn định trong suốt 10 năm.
Đây là lựa chọn lý tưởng cho những nhà đầu tư không có nhiều thời gian hoặc chuyên môn để tự phân tích và lựa chọn từng cổ phiếu, trái phiếu riêng lẻ.
Cách thức hoạt động: Bạn góp vốn vào một quỹ đầu tư do một công ty quản lý quỹ chuyên nghiệp điều hành. Công ty này sẽ dùng số tiền đó để đầu tư vào một danh mục đa dạng gồm cổ phiếu, trái phiếu và các tài sản khác. Bạn sở hữu chứng chỉ quỹ, đại diện cho một phần giá trị của quỹ.
Đặc điểm:
Đa dạng hóa tức thì: Chỉ với một khoản vốn nhỏ, bạn đã có thể sở hữu một danh mục đa dạng, giúp giảm thiểu rủi ro.
Quản lý chuyên nghiệp: Danh mục được quản lý bởi đội ngũ chuyên gia có kiến thức và kinh nghiệm.
Các loại quỹ phổ biến:
Quỹ mở (Open-end Fund): Cho phép nhà đầu tư mua và bán lại chứng chỉ quỹ trực tiếp với công ty quản lý quỹ bất cứ lúc nào theo giá trị tài sản ròng (NAV). Rất linh hoạt.
Quỹ đóng (Closed-end Fund): Huy động vốn một lần duy nhất và sau đó được niêm yết, giao dịch trên sàn chứng khoán như một cổ phiếu.
Quỹ hoán đổi danh mục (ETF - Exchange-Traded Fund): Là quỹ mô phỏng theo một chỉ số cụ thể (ví dụ: VN30). Chứng chỉ quỹ ETF được giao dịch trên sàn chứng khoán theo thời gian thực, kết hợp ưu điểm của cả quỹ mở và cổ phiếu.
Ví dụ: Mua chứng chỉ quỹ ETF VFMVN30 có nghĩa là bạn đang gián tiếp đầu tư vào 30 công ty có vốn hóa lớn và thanh khoản cao nhất trên sàn HOSE.
Đây là một công cụ tài chính phái sinh, cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận từ sự biến động giá của một tài sản cơ sở mà không cần thực sự sở hữu tài sản đó.
Cách thức hoạt động: Bạn và nhà môi giới (như EBC) ký một hợp đồng. Nếu giá tài sản tăng, nhà môi giới trả cho bạn phần chênh lệch. Nếu giá giảm, bạn trả cho nhà môi giới phần chênh lệch đó.
Đặc điểm:
Đòn bẩy tài chính: Cho phép bạn giao dịch với một khối lượng lớn hơn nhiều so với số vốn thực có, khuếch đại cả lợi nhuận và thua lỗ.
Giao dịch hai chiều: Bạn có thể kiếm lợi nhuận ngay cả khi thị trường đi xuống bằng cách mở vị thế "bán" (short).
Đa dạng sản phẩm: CFD có sẵn cho nhiều loại tài sản như cổ phiếu, chỉ số, hàng hóa (vàng, dầu), tiền tệ (forex).
Lưu ý: CFD là sản phẩm có rủi ro cao do sử dụng đòn bẩy, phù hợp với các nhà giao dịch có kinh nghiệm và khả năng chấp nhận rủi ro.
Tại EBC, chúng tôi cung cấp một nền tảng giao dịch CFD hiện đại và minh bạch, cho phép bạn tiếp cận hàng ngàn thị trường trên toàn thế giới. Hãy mở tài khoản demo tại EBC ngay hôm nay để trải nghiệm giao dịch CFD mà không gặp rủi ro và làm quen với các công cụ phân tích chuyên nghiệp của chúng tôi.
Bắt đầu hành trình đầu tư gián tiếp có thể là một bước ngoặt quan trọng trên con đường tự do tài chính của bạn. Tuy nhiên, để thành công, việc chuẩn bị kỹ lưỡng và đi theo một lộ trình bài bản là điều không thể thiếu. Nhiều người mới tham gia thị trường thường cảm thấy choáng ngợp trước vô số thông tin và lựa chọn.
Thấu hiểu điều đó, EBC đã xây dựng một quy trình hướng dẫn chi tiết gồm 4 bước, được thiết kế để giúp bạn, dù là người mới bắt đầu, cũng có thể tự tin tham gia đầu tư một cách an toàn và hiệu quả. Quy trình này không chỉ cung cấp kiến thức nền tảng mà còn tập trung vào việc xây dựng một tư duy đầu tư đúng đắn, coi trọng việc quản lý rủi ro và hướng đến mục tiêu dài hạn. Hãy cùng EBC khám phá từng bước một cách cẩn thận.
Đây là bước nền tảng và mang tính quyết định nhất. Trước khi bỏ ra bất kỳ đồng vốn nào, bạn cần phải trả lời một cách rõ ràng các câu hỏi: "Tôi đầu tư để làm gì?" và "Tôi có thể chấp nhận mức độ thua lỗ đến đâu?".
Xác định mục tiêu tài chính:
Mục tiêu là gì? (Ví dụ: Mua nhà, mua xe, cho con đi du học, nghỉ hưu sớm, hay đơn giản là để tiền sinh lời chống lại lạm phát).
Số tiền cần có là bao nhiêu? Con số này cần cụ thể và thực tế.
Thời gian thực hiện là bao lâu? (Ngắn hạn: dưới 1 năm; Trung hạn: 1-5 năm; Dài hạn: trên 5 năm).
Ví dụ: Mục tiêu của bạn là có 500 triệu đồng sau 5 năm để làm vốn khởi nghiệp. Điều này sẽ quyết định chiến lược đầu tư của bạn khác hoàn toàn với một người có mục tiêu nghỉ hưu sau 20 năm.
Đánh giá khẩu vị rủi ro:
Khả năng chấp nhận rủi ro: Đây là mức độ thua lỗ mà bạn có thể chịu đựng được mà không ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và cuộc sống hàng ngày. Bạn sẽ cảm thấy thế nào nếu danh mục đầu tư của mình giảm 10%, 20% hay thậm chí 30% trong một thời gian ngắn?
Năng lực chấp nhận rủi ro: Điều này liên quan đến các yếu tố khách quan như tuổi tác, thu nhập, công việc, các khoản nợ và số người phụ thuộc. Một người trẻ, độc thân, có thu nhập ổn định sẽ có năng lực chấp nhận rủi ro cao hơn một người lớn tuổi, sắp về hưu và có nhiều người phụ thuộc.
Hãy trung thực với bản thân. Việc lựa chọn các kênh đầu tư quá mạo hiểm so với khẩu vị rủi ro có thể dẫn đến các quyết định sai lầm khi thị trường biến động.
Sau khi đã có mục tiêu và hiểu rõ bản thân, bước tiếp theo là lựa chọn các công cụ đầu tư và đối tác đồng hành phù hợp.
Lựa chọn kênh đầu tư:
An toàn, tăng trưởng thấp: Nếu bạn có khẩu vị rủi ro thấp và mục tiêu ngắn hạn, hãy ưu tiên các kênh như trái phiếu chính phủ, chứng chỉ tiền gửi, hoặc các quỹ đầu tư trái phiếu.
Cân bằng: Nếu bạn có mục tiêu trung hạn và chấp nhận rủi ro vừa phải, một danh mục kết hợp giữa cổ phiếu của các công ty lớn (blue-chip) và trái phiếu doanh nghiệp có thể là lựa chọn tốt. Các quỹ cân bằng cũng là một giải pháp hiệu quả.
Tăng trưởng cao, rủi ro cao: Nếu bạn còn trẻ, có mục tiêu dài hạn và khẩu vị rủi ro cao, bạn có thể phân bổ một tỷ trọng lớn hơn vào cổ phiếu, đặc biệt là cổ phiếu của các công ty tăng trưởng hoặc tham gia vào các quỹ đầu tư cổ phiếu, quỹ ETF.
Lựa chọn công ty trung gian:
Công ty chứng khoán: Đây là nơi bạn sẽ mở tài khoản để mua bán cổ phiếu, trái phiếu, ETF. Các tiêu chí lựa chọn bao gồm:
Uy tín và lịch sử hoạt động: Chọn các công ty lớn, có thị phần cao và được cấp phép đầy đủ bởi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.
Phí giao dịch: So sánh biểu phí giao dịch, phí lưu ký giữa các công ty.
Nền tảng công nghệ: Giao diện website, ứng dụng di động có dễ sử dụng, ổn định và bảo mật không.
Chất lượng dịch vụ khách hàng và báo cáo phân tích: Đội ngũ môi giới có chuyên nghiệp không, các báo cáo phân tích có chất lượng không.
Công ty quản lý quỹ: Nếu bạn chọn đầu tư qua quỹ, hãy tìm hiểu về công ty quản lý quỹ đó. Các tiêu chí bao gồm:
Kinh nghiệm và đội ngũ chuyên gia: Lịch sử hoạt động và năng lực của đội ngũ quản lý quỹ.
Hiệu suất hoạt động trong quá khứ: So sánh lợi nhuận của quỹ với các quỹ khác và với chỉ số tham chiếu.
Chiến lược đầu tư và danh mục hiện tại: Xem quỹ đang đầu tư vào đâu, có phù hợp với triết lý của bạn không.
Các loại phí: Phí quản lý, phí mua/bán chứng chỉ quỹ.
Đây là bước thực thi để bạn chính thức tham gia vào thị trường. Quy trình mở tài khoản hiện nay đã được đơn giản hóa rất nhiều.
1. Chuẩn bị hồ sơ: Thường chỉ cần Căn cước công dân (hoặc Chứng minh nhân dân/Hộ chiếu) còn hiệu lực.
2. Chọn hình thức mở tài khoản:
Mở trực tiếp tại quầy: Đến chi nhánh hoặc phòng giao dịch của công ty chứng khoán bạn đã chọn.
Mở tài khoản trực tuyến (eKYC): Hầu hết các công ty chứng khoán lớn hiện nay đều hỗ trợ mở tài khoản online 100% thông qua xác thực định danh điện tử. Bạn chỉ cần tải ứng dụng của họ, điền thông tin, chụp ảnh CCCD và ảnh chân dung theo hướng dẫn. Quá trình này thường chỉ mất vài phút.
3. Hoàn tất hợp đồng: Sau khi xác thực, bạn sẽ ký hợp đồng mở tài khoản (có thể là hợp đồng điện tử).
4. Kích hoạt tài khoản và nộp tiền: Tài khoản sẽ được kích hoạt sau khi hồ sơ được duyệt. Bạn có thể nộp tiền vào tài khoản chứng khoán của mình thông qua chuyển khoản ngân hàng theo thông tin được cung cấp.
Đây là quá trình liên tục đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỷ luật.
1. Thực hiện giao dịch đầu tiên: Bắt đầu với một số vốn nhỏ để làm quen với hệ thống và cảm nhận biến động của thị trường. Đừng "tất tay" vào một mã cổ phiếu hay một lần mua duy nhất.
2. Xây dựng danh mục đa dạng: Dựa trên kế hoạch đã định ở Bước 2, hãy phân bổ vốn vào các loại tài sản khác nhau. Nguyên tắc vàng là "không bỏ tất cả trứng vào một giỏ".
3. Áp dụng chiến lược đầu tư trung bình giá (DCA - Dollar-Cost Averaging): Thay vì cố gắng "bắt đáy" thị trường, hãy đầu tư một số tiền cố định một cách đều đặn (ví dụ: hàng tháng). Chiến lược này giúp bạn mua được nhiều cổ phiếu/chứng chỉ quỹ hơn khi giá thấp và ít hơn khi giá cao, từ đó tối ưu hóa giá vốn trung bình và giảm thiểu rủi ro từ biến động thị trường.
4. Theo dõi và tái cân bằng danh mục định kỳ: Thị trường luôn thay đổi. Ít nhất mỗi 6 tháng hoặc 1 năm, bạn nên xem xét lại danh mục của mình. Nếu một loại tài sản nào đó tăng trưởng quá nhanh và chiếm tỷ trọng quá lớn, bạn có thể bán bớt một phần để chốt lời và mua thêm các tài sản khác đang có tỷ trọng thấp hơn. Việc này giúp duy trì mức độ rủi ro ban đầu mà bạn đã đề ra.
Hành trình đầu tư là một cuộc marathon, không phải là một cuộc chạy nước rút. Bằng cách tuân thủ các bước trên, bạn sẽ xây dựng được một nền tảng vững chắc để đạt được các mục tiêu tài chính của mình. Hãy bắt đầu hành động ngay hôm nay bằng cách đăng ký tài khoản tại EBC để tiếp cận các công cụ phân tích thị trường hàng đầu và nhận được sự hỗ trợ chuyên nghiệp từ đội ngũ của chúng tôi.
Đầu tư gián tiếp mở ra nhiều cơ hội sinh lời hấp dẫn, nhưng đi kèm với đó là những rủi ro tiềm ẩn mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng phải đối mặt. Việc nhận diện, thấu hiểu và xây dựng chiến lược quản lý các rủi ro này là yếu tố sống còn quyết định sự thành công trong dài hạn.
Một nhà đầu tư thông thái không phải là người không bao giờ thua lỗ, mà là người biết cách kiểm soát thua lỗ và bảo vệ nguồn vốn của mình trước những biến động khó lường của thị trường. EBC tin rằng, trang bị kiến thức về quản trị rủi ro cũng quan trọng không kém việc tìm kiếm lợi nhuận.
Trong phần này, chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích các loại rủi ro phổ biến nhất trong đầu tư gián tiếp và đề xuất các chiến lược quản lý hiệu quả, giúp bạn vững tâm hơn trên con đường đầu tư của mình.
1. Rủi Ro Thị Trường (Systematic Risk)
Đây là loại rủi ro mang tính hệ thống, ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường hoặc một phần lớn của thị trường, chứ không riêng một công ty hay một ngành nào. Rủi ro này không thể loại bỏ hoàn toàn bằng cách đa dạng hóa danh mục.
Nguyên nhân: Xuất phát từ các yếu tố kinh tế vĩ mô, chính trị và xã hội như:
Suy thoái kinh tế: Khi kinh tế tăng trưởng chậm lại hoặc suy thoái, lợi nhuận của hầu hết các doanh nghiệp đều bị ảnh hưởng, dẫn đến giá cổ phiếu sụt giảm trên diện rộng.
Thay đổi lãi suất: Việc ngân hàng trung ương tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát có thể làm giảm sức hấp dẫn của cổ phiếu so với các kênh an toàn hơn như tiền gửi tiết kiệm, đồng thời làm tăng chi phí vay của doanh nghiệp.
Biến động chính trị: Bất ổn chính trị, chiến tranh thương mại, hay thay đổi chính sách đột ngột có thể tạo ra sự không chắc chắn và khiến nhà đầu tư bán tháo tài sản.
Thiên tai, dịch bệnh: Các sự kiện bất khả kháng như đại dịch COVID-19 đã chứng minh sức ảnh hưởng ghê gớm của chúng lên toàn bộ thị trường tài chính toàn cầu.
2. Rủi Ro Phi Hệ Thống (Unsystematic Risk)
Đây là loại rủi ro chỉ ảnh hưởng đến một công ty, một ngành hoặc một loại tài sản cụ thể. May mắn là loại rủi ro này có thể được giảm thiểu đáng kể thông qua đa dạng hóa.
Nguyên nhân:
Rủi ro kinh doanh: Công ty gặp khó khăn trong hoạt động, mất thị phần, sản phẩm mới thất bại, quản lý yếu kém.
Rủi ro tài chính: Công ty sử dụng đòn bẩy nợ quá cao, dẫn đến nguy cơ vỡ nợ khi kinh doanh khó khăn.
Rủi ro pháp lý: Công ty vướng vào các vụ kiện tụng, vi phạm quy định của pháp luật.
Rủi ro ngành: Một ngành cụ thể bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi công nghệ (ví dụ: ngành taxi truyền thống bị ảnh hưởng bởi xe công nghệ) hoặc thay đổi chính sách (ví dụ: chính sách siết chặt tín dụng bất động sản).
3. Rủi Ro Thanh Khoản (Liquidity Risk)
Rủi ro này xảy ra khi bạn không thể bán một tài sản một cách nhanh chóng với một mức giá hợp lý do không có đủ người mua trên thị trường.
Biểu hiện: Thường xảy ra với các cổ phiếu của công ty nhỏ, ít được biết đến (penny stocks), cổ phiếu trên sàn UPCoM có khối lượng giao dịch thấp, hoặc trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết. Trong những giai đoạn thị trường hoảng loạn, ngay cả các cổ phiếu lớn cũng có thể đối mặt với rủi ro thanh khoản tạm thời.
4. Rủi Ro Lạm Phát Và Lãi Suất
Rủi ro lạm phát: Lạm phát làm xói mòn sức mua của đồng tiền. Nếu tỷ suất lợi nhuận từ đầu tư của bạn thấp hơn tỷ lệ lạm phát, thì giá trị thực của tài sản của bạn đang giảm đi.
Rủi ro lãi suất: Rủi ro này ảnh hưởng mạnh nhất đến các công cụ có thu nhập cố định như trái phiếu. Khi lãi suất thị trường tăng lên, các trái phiếu mới phát hành sẽ có lãi suất cao hơn, làm cho các trái phiếu cũ với lãi suất thấp trở nên kém hấp dẫn và giá trị của chúng trên thị trường thứ cấp sẽ giảm xuống.
1. Đa Dạng Hóa Danh Mục Đầu Tư: Đây là nguyên tắc cơ bản và hiệu quả nhất để giảm thiểu rủi ro phi hệ thống.
Đa dạng hóa theo loại tài sản: Phân bổ vốn vào cả cổ phiếu, trái phiếu, và có thể là các loại tài sản khác như bất động sản (thông qua quỹ REITs) hoặc hàng hóa.
Đa dạng hóa trong cùng một loại tài sản: Trong danh mục cổ phiếu, hãy đầu tư vào nhiều công ty thuộc các ngành nghề khác nhau (công nghệ, tài chính, tiêu dùng, y tế...). Tránh tập trung quá nhiều vốn vào chỉ một hoặc hai cổ phiếu.
Đa dạng hóa theo địa lý: Nếu có điều kiện, hãy xem xét đầu tư vào các thị trường quốc tế thông qua các quỹ ETF toàn cầu để giảm rủi ro quốc gia.
2. Sử Dụng Lệnh Dừng Lỗ (Stop-Loss): Đây là một công cụ quản lý rủi ro chủ động. Lệnh dừng lỗ là một lệnh bạn đặt trước với công ty chứng khoán để tự động bán một cổ phiếu khi giá của nó giảm xuống một mức nhất định. Việc này giúp giới hạn mức thua lỗ tối đa cho một khoản đầu tư và loại bỏ yếu tố cảm tính ra khỏi quyết định bán.
3. Đầu Tư Trung Bình Giá (DCA): Như đã đề cập ở phần trước, chiến lược đầu tư đều đặn một khoản tiền cố định giúp giảm thiểu rủi ro mua phải tài sản ở mức giá đỉnh. Nó giúp bạn xây dựng vị thế một cách từ từ và tận dụng được các giai đoạn giá xuống để tích lũy thêm tài sản.
4. Nghiên Cứu Kỹ Lưỡng Và Luôn Cập Nhật Thông Tin: Đừng đầu tư theo tin đồn hay đám đông. Hãy dành thời gian để tìm hiểu về doanh nghiệp bạn định đầu tư (nếu mua cổ phiếu riêng lẻ) hoặc về chiến lược của quỹ đầu tư bạn chọn. Theo dõi các tin tức kinh tế vĩ mô, chính sách tiền tệ để nhận diện sớm các rủi ro thị trường.
5. Có Tầm Nhìn Dài Hạn: Thị trường chứng khoán có thể rất biến động trong ngắn hạn, nhưng lịch sử đã chứng minh rằng nó có xu hướng tăng trưởng trong dài hạn. Nếu bạn đã lựa chọn được những tài sản tốt, hãy kiên nhẫn và tránh hoảng loạn bán tháo khi thị trường điều chỉnh.
Quản lý rủi ro là một kỹ năng có thể học hỏi và rèn luyện. Bằng việc áp dụng một cách kỷ luật các chiến lược trên, bạn sẽ không chỉ bảo vệ được thành quả đầu tư mà còn có thể tận dụng các biến động của thị trường để tạo ra cơ hội. Hãy bắt đầu giao dịch tại EBC, nơi chúng tôi cung cấp các công cụ quản lý rủi ro tiên tiến như lệnh dừng lỗ, lệnh chốt lời và tài liệu giáo dục chuyên sâu để hỗ trợ bạn trên mọi bước đường.
Dòng vốn đầu tư gián tiếp, đặc biệt là từ các nhà đầu tư nước ngoài (thường được gọi là Foreign Indirect Investment - FII), đóng một vai trò hết sức quan trọng và đa diện đối với sự phát triển của thị trường vốn Việt Nam. Nó không chỉ đơn thuần là việc bơm thêm tiền vào thị trường mà còn tạo ra những tác động sâu rộng đến cấu trúc, hiệu quả hoạt động và quá trình hội nhập quốc tế của nền kinh tế.
Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi, vai trò của dòng vốn này lại càng trở nên trung tâm. EBC sẽ phân tích những đóng góp chính và cả những thách thức mà đầu tư gián tiếp mang lại cho thị trường vốn non trẻ nhưng đầy tiềm năng của Việt Nam.
Một trong những vai trò rõ ràng nhất của đầu tư gián tiếp là tăng cường thanh khoản và mở rộng quy mô thị trường. Khi các quỹ đầu tư nước ngoài với nguồn vốn dồi dào tham gia mua bán, khối lượng giao dịch hàng ngày trên các sàn chứng khoán tăng lên đáng kể.
Thanh khoản dồi dào giúp việc mua bán chứng khoán trở nên dễ dàng hơn, giảm chênh lệch giữa giá mua và giá bán (spread), từ đó thu hút thêm nhiều nhà đầu tư trong nước tham gia. Quy mô vốn hóa của thị trường cũng tăng lên khi dòng tiền lớn đổ vào, giúp chỉ số VN-Index có những bước tăng trưởng ấn tượng, tạo ra hiệu ứng của cải và tâm lý tích cực cho toàn thị trường.
Bên cạnh đó, đầu tư gián tiếp còn là một chất xúc tác mạnh mẽ cho việc nâng cao chất lượng quản trị công ty và tính minh bạch. Các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài thường có những yêu cầu rất cao về quản trị doanh nghiệp, minh bạch thông tin và bảo vệ quyền lợi cổ đông thiểu số. Để thu hút được dòng vốn này, các công ty niêm yết của Việt Nam buộc phải cải thiện hoạt động của mình, công bố thông tin tài chính một cách đầy đủ, kịp thời và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế.
Sự hiện diện của các cổ đông ngoại trong cơ cấu sở hữu cũng tạo ra một áp lực tích cực, buộc ban lãnh đạo phải điều hành công ty một cách hiệu quả và có trách nhiệm hơn. Quá trình này góp phần làm trong sạch hóa thị trường và xây dựng niềm tin cho nhà đầu tư.
Một vai trò quan trọng khác là thúc đẩy sự đa dạng hóa sản phẩm tài chính. Nhu cầu của các nhà đầu tư quốc tế thường phức tạp hơn, đòi hỏi thị trường phải có nhiều sản phẩm đa dạng để họ lựa chọn và phòng ngừa rủi ro.
Điều này đã thúc đẩy sự ra đời của các sản phẩm mới tại Việt Nam như chứng chỉ quỹ ETF, hợp đồng tương lai chỉ số VN30, và trong tương lai là các sản phẩm phái sinh khác. Sự phát triển của các sản phẩm này không chỉ đáp ứng nhu cầu của khối ngoại mà còn cung cấp thêm công cụ đầu tư cho các nhà đầu tư trong nước.
Sự tham gia của khối ngoại cũng đóng vai trò như một chỉ báo quan trọng về sức hấp dẫn của nền kinh tế Việt Nam. Các quyết định phân bổ vốn của các quỹ đầu tư lớn thường dựa trên những phân tích sâu sắc về tiềm năng tăng trưởng kinh tế, sự ổn định chính trị và môi trường kinh doanh.
Do đó, khi dòng vốn FII chảy mạnh vào Việt Nam, đó là một tín hiệu tích cực cho thấy cộng đồng tài chính quốc tế đang đánh giá cao triển vọng của đất nước. Điều này giúp nâng cao hình ảnh và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn, dòng vốn đầu tư gián tiếp cũng đặt ra những thách thức không nhỏ cho các nhà hoạch định chính sách. Bản chất "nóng" và dễ biến động của dòng vốn này có thể gây ra những bất ổn cho thị trường. Khi các yếu tố vĩ mô toàn cầu thay đổi (ví dụ: Cục Dự trữ Liên bang Mỹ tăng lãi suất), các nhà đầu tư nước ngoài có thể đồng loạt rút vốn, gây áp lực lớn lên chỉ số chứng khoán, tỷ giá hối đoái và dự trữ ngoại hối.
Do đó, việc điều hành chính sách tiền tệ và quản lý dòng vốn một cách linh hoạt và thận trọng là nhiệm vụ quan trọng của Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan liên quan như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN). Việc tìm kiếm thông tin chính thống từ các cơ quan này là một bước điều hướng quan trọng cho bất kỳ nhà đầu tư nào muốn tìm hiểu về khung pháp lý và định hướng phát triển của thị trường.
Qua những phân tích chi tiết và đa chiều, chúng ta có thể khẳng định rằng đầu tư gián tiếp là một phương thức phân bổ vốn thông minh, linh hoạt và ngày càng trở nên thiết yếu trong bối cảnh tài chính hiện đại. Nó không chỉ mở ra cơ hội cho các nhà đầu tư cá nhân được tham gia vào sự tăng trưởng của các doanh nghiệp hàng đầu và của cả nền kinh tế mà không cần một số vốn khổng lồ hay phải trực tiếp điều hành, mà còn đóng vai trò là một kênh dẫn vốn hiệu quả, góp phần nâng cao sức khỏe và sự phát triển của thị trường vốn quốc gia.
Từ việc hiểu rõ định nghĩa đầu tư gián tiếp là gì, phân biệt rạch ròi với đầu tư trực tiếp, cho đến việc nắm bắt các hình thức phổ biến như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, mỗi nhà đầu tư đều có thể tìm thấy cho mình một con đường phù hợp với mục tiêu và khả năng chấp nhận rủi ro.
Hành trình đầu tư đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc xác định mục tiêu, lựa chọn kênh đầu tư, cho đến việc xây dựng và quản lý một danh mục đa dạng. Quan trọng hơn cả là việc trang bị kiến thức về quản trị rủi ro, coi đó là kim chỉ nam để bảo vệ thành quả và tồn tại bền vững trên thị trường.
Tại Việt Nam, với một nền kinh tế năng động và một thị trường chứng khoán đang trên đà phát triển mạnh mẽ, cơ hội từ đầu tư gián tiếp là vô cùng rộng mở. EBC tin rằng, bằng việc không ngừng học hỏi, áp dụng một chiến lược đầu tư kỷ luật và lựa chọn được những đối tác đồng hành uy tín, bạn hoàn toàn có thể biến những đồng vốn nhỏ của mình thành một tài sản giá trị trong tương lai.
Đừng chần chừ trên con đường hướng tới tự do tài chính. Hãy bắt đầu ngay hôm nay.
Hãy đăng ký tài khoản tại EBC để nhận ngay quyền truy cập vào nền tảng giao dịch ưu việt, các tài liệu phân tích độc quyền và sự hỗ trợ từ đội ngũ chuyên gia hàng đầu. Cùng EBC, hãy biến kiến thức thành lợi nhuận.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và cũng không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hay các lĩnh vực khác để bạn có thể dựa vào. Không có ý kiến nào trong tài liệu này được coi là khuyến nghị từ EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hay chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân nào.
