Đăng vào: 2025-10-30
Thị trường tài chính là những sân khấu cảm xúc. Chúng tăng trưởng nhờ lạc quan, giảm xuống nhờ sợ hãi, và dao động giữa lòng tham và sự thận trọng. Tuy nhiên, ẩn sau mỗi biến động giá là một nhịp điệu có thể đo lường được, một nhịp đập mà các nhà giao dịch có thể quan sát thông qua một con số duy nhất được gọi là Chỉ số Biến động, hay VIX. Chỉ số này chuyển đổi tâm lý con người thành số liệu thống kê, cho thấy mức độ lo lắng hay tự tin của nhà đầu tư về tương lai.
Đối với các nhà giao dịch và phân tích, việc hiểu Chỉ số Biến động cũng giống như học ngôn ngữ của cảm xúc thị trường. Nó không cho bạn biết liệu cổ phiếu sẽ tăng hay giảm vào ngày mai, nhưng nó cho bạn thấy chúng có thể biến động dữ dội như thế nào khi cảm xúc dâng trào. Trong một năm được định hình bởi sự bất ổn và kỳ vọng thay đổi nhanh chóng, việc nắm vững chỉ báo này là điều cần thiết để luôn đi trước một bước.
Chỉ số Biến động, thường được gọi là VIX, đo lường biến động giá dự kiến trên thị trường chứng khoán Mỹ trong 30 ngày tới. Chỉ số này được tính toán bởi Sàn Giao dịch Quyền chọn Chicago (CBOE) dựa trên giá quyền chọn trên chỉ số S&P 500. Khi các nhà giao dịch trả phí bảo hiểm quyền chọn cao hơn, điều này báo hiệu biến động dự kiến lớn hơn, đẩy VIX lên cao hơn.
Mặc dù "VIX" đề cập cụ thể đến chỉ số của Hoa Kỳ, nhưng trên toàn cầu cũng có các chỉ số tương tự, chẳng hạn như VSTOXX ở châu Âu, VIX của Nhật Bản và VIX của Ấn Độ. Nhìn chung, các chỉ số này đại diện cho nhịp đập của thị trường, dao động theo nỗi sợ hãi, niềm tin và đầu cơ.
VIX thường được gọi là "thước đo sợ hãi" vì nó phản ánh mức độ lo lắng của nhà đầu tư về triển vọng ngắn hạn. Khi chỉ số này tăng mạnh, thị trường thường rơi vào trạng thái hỗn loạn. Khi chỉ số này duy trì ở mức thấp, nhà đầu tư cảm thấy tự tin và ổn định.
Thị trường tài chính luôn là một bức tranh đầy màu sắc của cảm xúc, nơi sự lạc quan và lo sợ đan xen, tạo nên những đợt sóng không ngừng nghỉ. Để hiểu rõ hơn về những thay đổi này, nhà đầu tư thường theo dõi các chỉ số và công cụ phân tích. Ví dụ, việc nắm bắt sự dao động giá là yếu tố tiên quyết, vì nó phản ánh cường độ thay đổi của giá tài sản trong một khoảng thời gian nhất định, cung cấp cái nhìn sâu sắc về rủi ro và cơ hội. Khi thị trường bắt đầu dao động mạnh, một số công cụ như chỉ báo Bollinger Bands có thể giúp nhận diện các giai đoạn tăng hay giảm của độ biến động, từ đó hỗ trợ việc đưa ra quyết định giao dịch phù hợp.
Về bản chất, VIX là một thước đo tâm lý đám đông. Chỉ số thấp, thường dưới 15, cho thấy sự tự mãn và tự tin. Các nhà giao dịch tin rằng thị trường sẽ vẫn bình lặng. Khi chỉ số tăng lên trên 25 hoặc 30, nó báo hiệu sự lo lắng và bất ổn, thường xoay quanh các sự kiện như quyết định lãi suất hoặc căng thẳng địa chính trị.
Năm 2025, chỉ số VIX dao động chủ yếu trong khoảng từ 14 đến 20, phản ánh tâm lý lạc quan thận trọng khi lạm phát hạ nhiệt nhưng tăng trưởng chậm lại. Những đợt tăng đột biến nhất trong năm nay xảy ra xung quanh các thông báo bất ngờ của ngân hàng trung ương và giá năng lượng tăng vọt.
Bản dịch cảm xúc này chính là điều làm nên sức mạnh của Chỉ số Biến động. Nó không dự đoán kết quả, nhưng nó định lượng kỳ vọng, và qua đó, nó phản ánh tâm trạng chung của toàn bộ thế giới tài chính.
Khi đại dịch tấn công thị trường toàn cầu vào tháng 3 năm 2020, chỉ số VIX tăng vọt lên 82,7, mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Làn sóng bán tháo hoảng loạn đã bao trùm các nhà đầu tư khi sự bất ổn về lệnh phong tỏa và sự sụp đổ kinh tế lan rộng. Sự tăng vọt này minh họa cho vai trò của VIX như một nhiệt kế đo lường nỗi sợ hãi, khi sự bất ổn lên đến đỉnh điểm, biến động sẽ theo sau.
Vào tháng 3 năm 2023, sự sụp đổ của Ngân hàng Thung lũng Silicon và căng thẳng trong hệ thống ngân hàng khu vực Hoa Kỳ đã gây ra một cơn hoảng loạn ngắn ngủi nhưng dữ dội trên thị trường. Chỉ số VIX đã tăng lên trên 30 trong vòng vài ngày, trước khi giảm trở lại khi Cục Dự trữ Liên bang can thiệp. Sự kiện này cho thấy nỗi sợ hãi có thể bùng phát nhanh chóng như thế nào, và sự trấn an chính sách có thể xoa dịu nó ra sao.
Ngược lại, năm 2025 chứng kiến những giai đoạn biến động thấp kéo dài khi các công ty công nghệ lớn dẫn đầu đà tăng trưởng của thị trường. Giữa năm, chỉ số VIX giảm xuống 13,9, một trong những mức thấp nhất kể từ năm 2019, cho thấy các nhà giao dịch kỳ vọng sự ổn định bất chấp bất ổn vĩ mô rộng lớn hơn.
Những tập phim này chứng minh rằng VIX không hoạt động như một thầy bói mà là một tấm gương phản chiếu cảm xúc. Nó lên xuống theo nhận thức, chứ không chỉ theo thực tế.
Các nhà giao dịch xem Chỉ số Biến động (VIX) như một thước đo cảm xúc của thị trường. Khi chỉ số này tăng mạnh, nhiều người coi đó là dấu hiệu cho thấy nỗi sợ hãi đã đạt đến đỉnh điểm, có khả năng tạo tiền đề cho sự phục hồi. Ngược lại, VIX thấp bất thường có thể cho thấy sự tự mãn và thị trường dễ bị tổn thương trước những cú sốc đột ngột.
Các nhà quản lý danh mục đầu tư thường mua vào các khoản đầu tư chịu rủi ro biến động khi thị trường có vẻ quá bình lặng. Hợp đồng tương lai VIX và ETF đóng vai trò như một loại bảo hiểm chống lại các đợt sụt giảm lớn. Ví dụ, trong các cuộc tranh luận về việc cắt giảm lãi suất năm 2025, một số quỹ đã tăng cường các biện pháp phòng ngừa biến động để đề phòng các bất ngờ về chính sách.
Các nhà giao dịch ngắn hạn sử dụng VIX để tinh chỉnh thời điểm vào lệnh. Khi chỉ số tăng đột ngột, điều này có thể cho thấy làn sóng bán tháo hoảng loạn sắp kết thúc, mở ra cơ hội để tham gia lại ở mức giá thấp hơn.
Trong khi VIX của CBOE theo dõi sự biến động của S&P 500, các thị trường khác có phiên bản riêng:
VSTOXX – đo lường mức độ biến động dự kiến của Chỉ số Euro Stoxx 50.
Japan VIX – theo dõi sự biến động của quyền chọn Nikkei 225.
India VIX – đo lường tâm lý thị trường đối với Nifty 50.
VHSI – Chỉ số biến động Hồng Kông, phản ánh kỳ vọng của Hang Seng.
Các chỉ số này có xu hướng biến động cùng nhau trong các cú sốc toàn cầu, cho thấy các thị trường hiện đại đã trở nên gắn kết với nhau như thế nào. Ví dụ, khi VIX tăng vọt lên trên 25 vào tháng 6 năm 2025 sau dữ liệu lạm phát, cả VSTOXX và VHSI đều tăng song song khi tâm lý rủi ro thắt chặt trên toàn thế giới.
Nó dự đoán hướng đi của thị trường, nhưng không phải vậy: VIX cho các nhà giao dịch biết thị trường dự kiến sẽ biến động bao nhiêu, chứ không phải theo hướng nào. Chỉ số VIX có thể đạt mức cao trong cả giai đoạn tăng giá và bán tháo.
VIX cao không phải lúc nào cũng có nghĩa là hoảng loạn: Đôi khi, sự biến động gia tăng chỉ phản ánh sự không chắc chắn trước các sự kiện lớn như bầu cử hoặc báo cáo kinh tế, chứ không phải là nỗi sợ hãi thực sự.
Không thể giao dịch trực tiếp: Bản thân VIX là một chỉ số, nhưng các nhà giao dịch có thể tiếp cận thông qua các sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai, quyền chọn VIX hoặc các sản phẩm giao dịch trên sàn liên kết với biến động (ETP).
Tính đến thời điểm hiện tại của năm 2025, mức VIX trung bình dao động quanh mức 16,8, cao hơn mức trung bình 10 năm là 16 nhưng thấp hơn mức trung bình sau đại dịch 2020–2022 là 21. Biến động giá năng lượng và sự bất ổn đang diễn ra trong chính sách tiền tệ đã tạo ra những đợt tăng đột biến trên mức 23.
Trong khi đó, dữ liệu từ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế cho thấy mối tương quan biến động toàn cầu giữa VIX và VSTOXX vẫn ở mức trên 0,8, cho thấy tâm lý thị trường lan truyền nhanh chóng trên khắp các thị trường.
Các danh mục đầu tư của tổ chức ngày càng coi biến động như một loại tài sản riêng biệt, phân bổ một phần nhỏ vào các quỹ liên kết với biến động để phòng ngừa rủi ro đuôi. Xu hướng này đã mở rộng kể từ năm 2022 khi ngày càng nhiều nhà đầu tư nhận ra giá trị đa dạng hóa của biến động.
Bên cạnh các yếu tố kỹ thuật, tình hình tâm lý thị trường đóng vai trò then chốt trong việc định hình xu hướng. Cảm xúc tập thể của các nhà đầu tư có thể thúc đẩy thị trường lên cao hoặc kéo xuống vực sâu, thường dẫn đến những phản ứng thái quá so với giá trị thực tế. Đôi khi, hiện tượng đám đông trên thị trường sẽ khiến các nhà giao dịch hành động theo cảm tính, bỏ qua các phân tích khách quan và làm trầm trọng thêm mức độ biến động.
Bởi vì nó tăng khi các nhà đầu tư trả nhiều tiền hơn cho sự bảo vệ, điều này thường xảy ra trong thời kỳ sợ hãi và bất ổn. Chỉ số càng cao, sự lo lắng chung của thị trường càng lớn.
Chỉ số dưới 15 cho thấy tình hình ổn định, chỉ số từ 15–25 cho thấy mức độ thận trọng vừa phải và chỉ số trên 30 cho thấy thị trường có nhiều bất ổn hoặc căng thẳng.
Có, nhưng gián tiếp. Các nhà giao dịch sử dụng hợp đồng tương lai, quyền chọn hoặc ETF của VIX để đầu cơ hoặc phòng ngừa rủi ro trước những thay đổi về biến động. Tuy nhiên, những công cụ này đòi hỏi kinh nghiệm và quản lý rủi ro chặt chẽ.
Chỉ số Biến động nhắc nhở các nhà giao dịch rằng thị trường bị chi phối bởi cảm xúc nhiều như bởi kinh tế. Nó cô đọng hàng triệu phản ứng của con người, từ sợ hãi, tham lam, cho đến nhẹ nhõm, thành một con số duy nhất có thể đo lường được. Hiểu được các biến động của chỉ số này giúp các nhà giao dịch vượt qua những thời điểm bất ổn với góc nhìn khách quan, thay vì hoảng loạn.
Vào năm 2025, khi thông tin lan truyền nhanh hơn bao giờ hết, VIX vẫn là một hằng số hiếm hoi: một thước đo nhiệt độ cảm xúc của thế giới. Dù bình lặng hay hỗn loạn, nó đều phản ánh đúng cảm nhận của thị trường trước khi hành động.
Để đo lường nỗi sợ hãi và sự không chắc chắn này, cộng đồng tài chính đã phát triển những thước đo chuyên biệt. Một trong số đó là chỉ số biến động thị trường VIX, thường được gọi là "chỉ số sợ hãi", phản ánh kỳ vọng của thị trường về độ biến động trong tương lai, đặc biệt là đối với hiệu suất của S&P 500. Khi chỉ số này tăng cao, nó báo hiệu sự lo lắng và bất ổn gia tăng, trong khi mức thấp cho thấy tâm lý bình tĩnh hơn. Việc hiểu và theo dõi những chỉ số như vậy là cực kỳ quan trọng để điều chỉnh chiến lược và quản lý rủi ro trong môi trường giao dịch đầy thử thách.
Độ biến động: Mức độ thay đổi của giá tài sản theo thời gian.
Biến động ngụ ý: Dự báo của thị trường về biến động giá dự kiến bắt nguồn từ giá quyền chọn.
Hợp đồng tương lai VIX: Hợp đồng cho phép các nhà giao dịch đầu cơ hoặc phòng ngừa những thay đổi về biến động trong tương lai.
Phòng ngừa rủi ro: Giảm thiểu rủi ro bằng cách nắm giữ các vị thế bù trừ.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) tư vấn tài chính, đầu tư hoặc các hình thức tư vấn khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.
