2025-09-24
Thị trường chứng khoán như chúng ta biết hiện nay lần đầu tiên được thành lập tại Amsterdam vào năm 1602, khi Công ty Đông Ấn Hà Lan phát hành cổ phiếu và thành lập Sở giao dịch chứng khoán Amsterdam.
Sự đổi mới này đã thay đổi cách thức doanh nghiệp huy động vốn và cách các nhà đầu tư tham gia vào tăng trưởng kinh tế, đặt nền móng cho tài chính hiện đại.
Dưới đây, chúng tôi sẽ phân tích nguồn gốc của thị trường chứng khoán, tìm hiểu cách thị trường này lan rộng từ Châu Âu sang Hoa Kỳ, nêu bật những con người và tổ chức đã định hình thị trường này và xem xét cách thức quá trình phát triển của thị trường này tiếp tục ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu ngày nay.
Ai là người sáng lập ra thị trường chứng khoán? Câu chuyện bắt đầu từ rất lâu trước khi có các sàn giao dịch hiện đại mà chúng ta biết ngày nay. Các thương gia cổ đại ở Babylon, Hy Lạp và La Mã đã giao dịch hàng hóa, cho vay và hợp đồng liên quan đến rủi ro và lợi nhuận.
Ở châu Âu thời trung cổ, những thị trấn nhộn nhịp như Venice, Genoa và Antwerp đã trở thành trung tâm thương mại, nơi các thương gia thử nghiệm các giấy nợ và các công cụ giống như cổ phiếu ban đầu.
Những hoạt động này vẫn chưa phải là thị trường chứng khoán, nhưng chúng đã đặt nền móng cho tài chính có tổ chức.
Thị trường tài chính toàn cầu, với sự phức tạp và ảnh hưởng sâu rộng ngày nay, đã trải qua một quá trình hình thành và phát triển lâu dài. Để thực sự hiểu ai là người đã đặt nền móng và cách thức các hoạt động mua bán tài sản định hình hệ thống kinh tế hiện đại, điều quan trọng là phải quay trở lại những khái niệm cơ bản nhất. Từ việc nắm rõ bản chất và định nghĩa của cổ phần - nền tảng cho việc huy động vốn của các doanh nghiệp, cho đến việc thấu hiểu cơ chế vận hành của thị trường cổ phiếu là nơi các giao dịch được thực hiện, tất cả đều đóng góp vào bức tranh toàn cảnh về sự ra đời của một trong những công cụ tài chính mạnh mẽ nhất lịch sử.
Khi hỏi Ai là người sáng lập ra thị trường chứng khoán hiện đại, hầu hết các nhà sử học đều chỉ ra Amsterdam vào năm 1602. Năm đó, Công ty Đông Ấn Hà Lan (VOC) đã phát hành cổ phiếu công khai, tạo ra một phương thức mang tính cách mạng để tài trợ cho hoạt động thương mại nước ngoài.
Các nhà đầu tư có thể mua một phần công ty và chia sẻ lợi nhuận. Để tạo điều kiện thuận lợi cho việc này, Sở Giao dịch Chứng khoán Amsterdam đã được thành lập, được coi rộng rãi là thị trường chứng khoán có tổ chức đầu tiên trên thế giới.
Sàn giao dịch này đã giới thiệu các khái niệm như khả năng chuyển nhượng cổ phiếu và trách nhiệm hữu hạn, chuyển đổi hoạt động tài chính doanh nghiệp và sự tham gia của nhà đầu tư. Mô hình Hà Lan đã đặt ra tiêu chuẩn cho các thị trường tương lai trên toàn cầu.
Để trả lời đầy đủ câu hỏi Ai là người sáng lập thị trường chứng khoán, chúng ta cũng phải nhìn vào London. Vào cuối những năm 1600, các nhà môi giới thường tụ tập tại các quán cà phê, và Jonathan's Coffee House trở thành địa điểm giao dịch nổi tiếng nhất. Cổ phiếu của các dự án mới và trái phiếu chính phủ được trao đổi theo cách ngày càng có cấu trúc.
Theo thời gian, mạng lưới phi chính thức này đã phát triển thành Sàn giao dịch chứng khoán London. Gắn liền với sự phát triển của Đế quốc Anh và công nghiệp hóa, nó đóng vai trò quan trọng trong việc tài trợ cho thương mại, thăm dò và cơ sở hạ tầng, trở thành nền tảng của tài chính toàn cầu.
Sự phát triển của hệ thống giao dịch này không chỉ dừng lại ở việc tạo ra các công cụ tài chính, mà còn ở việc thiết lập các cấu trúc và thể chế vững chắc. Trong quá trình đó, những địa điểm như vai trò của Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) đã trở thành trung tâm toàn cầu, nơi hàng tỷ đô la được giao dịch mỗi ngày. Việc hiểu rõ phân biệt giữa thị trường phát hành và thị trường giao dịch lại chứng khoán là cần thiết để nhìn nhận toàn diện cách vốn được huy động lần đầu và sau đó được chuyển nhượng giữa các nhà đầu tư, thể hiện sự tinh vi trong cách thức tài chính được định hình theo thời gian.
Đối với những ai thắc mắc Ai là người sáng lập thị trường chứng khoán ở Mỹ, câu trả lời nằm ở một nhóm nhà môi giới ở New York vào năm 1792. Họ đã ký Hiệp định Buttonwood dưới một cái cây trên Phố Wall, cam kết chỉ giao dịch chứng khoán với nhau theo mức hoa hồng cố định.
Thỏa thuận này đã dẫn đến sự ra đời của Sở giao dịch chứng khoán New York vào năm 1817, sau đó đổi tên thành Sở giao dịch chứng khoán New York (NYSE).
Mặc dù Philadelphia là nơi diễn ra cuộc trao đổi tài chính đầu tiên của Hoa Kỳ vào năm 1790, nhưng New York mới là nơi phát triển thành thủ đô tài chính của Hoa Kỳ và cuối cùng là của thế giới.
Câu hỏi ai đã tạo ra thị trường chứng khoán không thể được trả lời chỉ bằng một sự kiện duy nhất—đó là một quá trình dần dần lan rộng khắp các quốc gia. Paris, Frankfurt, Tokyo, Hồng Kông và nhiều thành phố khác đã phát triển các sàn giao dịch khi công nghiệp hóa và thương mại toàn cầu mở rộng.
Những đổi mới như chỉ số chứng khoán (Chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones năm 1896) đã giúp các nhà đầu tư đo lường hiệu suất, trong khi các công nghệ như điện báo, điện thoại và hệ thống điện tử đã đẩy nhanh giao dịch.
Ngày nay, các nền tảng kỹ thuật số và giao dịch thuật toán cho phép thị trường toàn cầu hoạt động theo thời gian thực, kết nối các nhà đầu tư trên khắp các châu lục.
Một cách khác để trả lời câu hỏi Ai là người tạo ra thị trường chứng khoán là xem xét những người và tổ chức đã xây dựng nên nó:
Công ty Đông Ấn Hà Lan là công ty tiên phong trong việc phát hành cổ phiếu ra công chúng.
Những người môi giới quán cà phê đầu tiên ở London là những người đặt nền móng cho các cuộc trao đổi chính thức.
Các nhà môi giới Buttonwood ở New York, những người đã tổ chức giao dịch chứng khoán.
Những nhà tư tưởng như Charles Dow, người đã giới thiệu các công cụ phân tích và giúp cải thiện tính minh bạch.
Cùng nhau, họ đã định hình nên một hệ thống tài chính tiếp tục ảnh hưởng đến nền kinh tế trên toàn thế giới.
Lịch sử của những người khai sinh ra thị trường chứng khoán sẽ không trọn vẹn nếu không nhắc đến những cuộc khủng hoảng của nó. Từ cơn sốt hoa tulip ở Hà Lan những năm 1630 đến bong bóng South Sea, vụ sụp đổ Phố Wall năm 1929 và cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, thị trường đã trải qua những thăng trầm ngoạn mục.
Mỗi lần sụp đổ đều mang đến những bài học mới. Các cơ quan quản lý và chính phủ đã ban hành luật để bảo vệ nhà đầu tư và ổn định nền kinh tế. Tại Hoa Kỳ, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC) được thành lập vào năm 1934 như một phản ứng trực tiếp đối với cuộc Đại suy thoái.
Vậy, ai đã tạo ra thị trường chứng khoán, và tại sao nó lại quan trọng đến ngày nay? Câu trả lời nằm ở hàng thế kỷ đổi mới, thích nghi và tham gia toàn cầu.
Mặc dù không có một cá nhân nào phát minh ra hệ thống này, nhưng nỗ lực chung của các thương gia Hà Lan, các nhà môi giới Anh và các nhà tài chính Mỹ đã xây dựng nên một hệ thống trở thành xương sống của nền kinh tế hiện đại.
Ngày nay, thị trường chứng khoán cho phép các công ty huy động vốn, nhà đầu tư gia tăng tài sản và chính phủ đánh giá sức khỏe nền kinh tế. Mặc dù tiềm ẩn rủi ro, nhưng vai trò của thị trường trong việc thúc đẩy đổi mới, tài trợ tăng trưởng và định hình hệ thống tài chính là không thể phủ nhận.
Không thể phủ nhận rằng sự xuất hiện của thị trường này đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta nhìn nhận về vốn, đầu tư và tăng trưởng kinh tế. Từ việc trở thành ý nghĩa lịch sử và vai trò của Phố Wall như một biểu tượng quyền lực tài chính, cho đến những thách thức và biến cố lớn như cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 đã gây chấn động nền kinh tế thế giới, thị trường chứng khoán luôn là tâm điểm của sự đổi mới và cả những rủi ro. Chính những trải nghiệm này đã buộc các nhà làm luật và các tổ chức phải liên tục điều chỉnh, định hình lại khuôn khổ tài chính để đảm bảo sự ổn định và minh bạch hơn cho tương lai.
Câu 1: Ai được coi là người tạo ra thị trường chứng khoán đầu tiên?
Công ty Đông Ấn Hà Lan (VOC) và Sở giao dịch chứng khoán Amsterdam năm 1602 được coi là nguồn gốc của thị trường chứng khoán hiện đại.
Câu hỏi 2: Hiệp định Buttonwood là gì?
Năm 1792, 24 nhà môi giới đã ký một thỏa thuận dưới một cây gỗ nút ở New York.
Nó đặt ra các quy tắc cho giao dịch chứng khoán và cuối cùng dẫn đến việc thành lập Sở giao dịch chứng khoán New York.
Câu hỏi 3: Có một người duy nhất phát minh ra thị trường chứng khoán không?
Không một cá nhân nào có thể được coi là người phát minh ra nó.
Thị trường chứng khoán phát triển dần dần, được định hình bởi các thương gia, chính phủ, nhà môi giới và nhà đầu tư trong nhiều thế kỷ.
Câu 4: Thị trường chứng khoán đã phát triển thành hình thái hiện đại như thế nào?
Thông qua những đổi mới như chỉ số chứng khoán và giao dịch điện tử.
Bằng cách mở rộng từ các sàn giao dịch địa phương sang mạng lưới toàn cầu.
Có sự quản lý và giám sát chặt chẽ hơn để bảo vệ nhà đầu tư.
Bằng cách áp dụng các công nghệ mới cho phép giao dịch nhanh hơn và minh bạch hơn.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) tư vấn tài chính, đầu tư hoặc các hình thức tư vấn khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.
