Thặng dư vốn cổ phần là gì? Định nghĩa, cách tính, quy định

Thặng dư vốn cổ phần là một trong những khoản mục quan trọng phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp. Đây là nguồn vốn đã hình thành từ các hoạt động phát hành cổ phiếu, mà giá trị nhận về lớn hơn mệnh giá cổ phiếu theo quy định của pháp luật và các tiêu chuẩn kế toán. Hiểu rõ về thặng dư vốn cổ phần sẽ giúp nhà quản lý, nhà đầu tư và các cổ đông có cái nhìn chính xác hơn về kết quả hoạt động tài chính cũng như khả năng huy động vốn của doanh nghiệp trong dài hạn.

 

Trong nội dung bài viết này, EBC sẽ đi sâu vào các khái niệm liên quan, cách tính, các quy định pháp luật liên quan, và đặc biệt là các ví dụ minh họa sinh động giúp hình dung rõ nét hơn về thặng dư vốn cổ phần trong bối cảnh doanh nghiệp Việt Nam hiện nay.

 

Thặng dư vốn cổ phần là gì?

 

Thặng dư vốn cổ phần chính là phần chênh lệch phát sinh khi doanh nghiệp phát hành cổ phiếu mới và mức giá bán cao hơn giá trị mệnh giá của cổ phiếu theo quy định pháp luật. Hiểu một cách ngắn gọn, đây là số tiền doanh nghiệp nhận được thêm vào vốn chủ sở hữu, ngoài số vốn ghi trên mệnh giá cổ phiếu. Khoản mục này thể hiện rõ qua các hoạt động huy động vốn của công ty thông qua phát hành cổ phiếu, hay các hoạt động góp vốn, đầu tư gián tiếp.

 

Trong phần này, chúng ta sẽ phân tích các khái niệm nền tảng để xác định đúng bản chất của thặng dư vốn cổ phần trong hệ thống tài chính doanh nghiệp Việt Nam.

 

Khái niệm cơ bản về thặng dư vốn cổ phần

 

Thặng dư vốn cổ phần luôn nằm trong phần vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp, phản ánh phần chênh lệch giữa tổng giá trị thu về từ việc phát hành cổ phiếu và mệnh giá của cổ phiếu đó. Khoản này thường xuất hiện khi công ty phát hành cổ phiếu mới với giá cao hơn mệnh giá, nhằm huy động vốn để mở rộng hoạt động sản xuất, đầu tư hoặc để tăng vốn điều lệ.

 

Thặng dư vốn cổ phần không thuộc lợi nhuận giữ lại, cũng không nằm trong vốn cổ phần phổ thông theo cách hiểu truyền thống. Thay vào đó, nó là phần bổ sung dựa trên các hoạt động tài chính nhất định, thể hiện sự kỳ vọng và tiềm năng phát triển của doanh nghiệp trong tương lai.

 

Vai trò của thặng dư vốn cổ phần trong cấu trúc vốn

 

Thặng dư vốn cổ phần đóng vai trò như một nguồn vốn linh hoạt và đầy tiềm năng. Nó giúp doanh nghiệp có thể tận dụng để thực hiện các mục tiêu mở rộng kinh doanh, đầu tư dài hạn hoặc bổ sung nguồn vốn mà không cần phát hành thêm cổ phiếu, giảm bớt áp lực giảm lợi nhuận hoặc gây lo ngại về sự thay đổi giá trị doanh nghiệp đối với cổ đông hiện tại.

 

Ngoài ra, thặng dư này còn giúp bảo vệ tài chính doanh nghiệp trong những thời điểm biến động của thị trường chứng khoán, góp phần tăng cường tính ổn định về mặt tài chính và nâng cao giá trị doanh nghiệp khi được thể hiện đúng tại các báo cáo tài chính.

 

Phân biệt mệnh giá và giá phát hành

 

- Mệnh giá cổ phiếu là giá trị danh nghĩa, do doanh nghiệp quy định sẵn và ghi rõ trên cổ phiếu. Ở Việt Nam, mệnh giá phổ biến của cổ phiếu niêm yết thường là 10.000 VNĐ/cổ phiếu. Mệnh giá phản ánh giá trị thực của doanh nghiệp trong phạm vi pháp luật, tức là giá trị theo quy định pháp luật, không phản ánh trực tiếp giá trị thị trường.

 

- Giá phát hành / Giá thị trường là giá mà nhà đầu tư phải trả để mua cổ phiếu khi doanh nghiệp phát hành ra công chúng hoặc do thị trường xác định qua các hoạt động giao dịch. Mức giá này có thể cao hơn, bằng hoặc thấp hơn mệnh giá tùy thuộc vào kỳ vọng về tăng trưởng, chất lượng doanh nghiệp, tình hình thị trường, và các yếu tố vĩ mô khác.

 

Các ghi nhận về chênh lệch giữa giá phát hành và mệnh giá chính là nguyên nhân hình thành thặng dư vốn cổ phần. Trong đó, các hoạt động phát hành cổ phiếu với giá cao hơn mệnh giá là nguồn chính tạo ra khoản mục này.

 

Nguồn gốc hình thành của thặng dư vốn cổ phần

 

Thặng dư vốn cổ phần chủ yếu phát sinh trong các trường hợp sau:

 

- Do việc phát hành cổ phiếu mới với giá bán cao hơn mệnh giá của cổ phiếu đó. Mức chênh lệch này chính là nguồn tạo ra thặng dư vốn cổ phần.

 

- Từ các hoạt động tặng, quyên góp tài sản như đất đai, tài sản cố định có giá trị cao hơn mệnh giá của cổ phiếu phát hành.

 

- Trong một số trường hợp đặc biệt, thặng dư này còn có thể phát sinh từ hoạt động mua lại và tái phát hành cổ phiếu quỹ hoặc từ các hoạt động chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu.

 

Lưu ý quan trọng là, theo quy định kế toán, doanh nghiệp không được bán cổ phiếu dưới mệnh giá trong lần phát hành ban đầu, do đó, phần chênh lệch trong các trường hợp phát hành cổ phiếu đều mang ý nghĩa tích cực về mặt tài chính và phát triển của doanh nghiệp.

 

Công thức tính thặng dư vốn cổ phần và các trường hợp phát sinh chi tiết

 

Trong thực tế, cách tính thặng dư vốn cổ phần không chỉ dựa trên các hoạt động phát hành mới mà còn dựa trên nhiều hoạt động khác của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật và chuẩn mực kế toán. Dưới đây, chúng ta sẽ phân tích các công thức thường gặp cùng các ví dụ minh họa để dễ hình dung hơn về các trường hợp cụ thể.

 

Trước tiên, chúng ta cần xác định rõ công thức chung và các biến số liên quan giúp xác định chính xác khoản mục này.

 

Công thức chung khi phát hành cổ phiếu huy động vốn từ cổ đông

 

Công thức phổ biến nhất là:

 

Thặng dư vốn cổ phần = (Giá phát hành - Mệnh giá) x Số lượng cổ phiếu phát hành

 

Trong đó:

 

- Giá phát hành là giá bán ra thị trường hoặc theo đợt chào bán phát hành cổ phiếu mới, đã trừ đi các chi phí phát hành (chi phí in ấn, quảng cáo, bảo lãnh phát hành, hoa hồng môi giới...).

 

- Số lượng cổ phiếu là số cổ phiếu thực tế doanh nghiệp đã phát hành ra thị trường trong đợt huy động vốn đó.

 

- Mệnh giá cổ phiếu là giá trị danh nghĩa do doanh nghiệp quy định trước và ghi trên cổ phiếu.

 

Công thức này dễ hiểu và phù hợp để tính thặng dư vốn cổ phần trong các trường hợp doanh nghiệp phát hành cổ phiếu mới nhằm mục đích huy động vốn.

 

Các ví dụ minh họa tính toán thặng dư vốn cổ phần

 

Ví dụ 1: Công ty Masan (MSN) năm 2018 phát hành 110 triệu cổ phiếu

 

Giá phát hành: 100.000 VNĐ/cổ phiếu

 

Mệnh giá: 10.000 VNĐ/cổ phiếu

 

Mức chênh lệch thặng dư vốn cổ phần:

 

TDVCP = (100.000 - 10.000) x 110.000.000 = 9.900.000.000.000 VNĐ

 

Ví dụ 2: Công ty ABC năm 2022 phát hành 5 triệu cổ phiếu

 

Mệnh giá: 10.000 VNĐ/cổ phiếu

 

Giá phát hành đã điều chỉnh tăng lên 20.000 VNĐ/cổ phiếu do ảnh hưởng của thị trường.

 

Số lượng cổ phiếu phát hành: 5.000.000

 

Khoản thặng dư:

 

TDVCP = (20.000 - 10.000) x 5.000.000 = 50 tỷ VNĐ

 

Ví dụ 3: Công ty TIKI bán 120 triệu cổ phiếu

 

Giá bán: 100.000 VNĐ/cổ phiếu

 

Mệnh giá: 10.000 VNĐ/cổ phiếu

 

Thặng dư vốn cổ phần:

 

TDVCP = (100.000 - 10.000) x 120.000.000 = 10,8 tỷ VNĐ

 

Những con số này thể hiện rõ nguồn vốn chênh lệch mang lại cho doanh nghiệp những lợi ích về tài chính, có thể dùng cho mục tiêu đầu tư, mở rộng hoạt động hoặc tăng vốn điều lệ.

 

Các trường hợp phát sinh thặng dư vốn cổ phần khác

 

Ngoài hoạt động phát hành, thặng dư vốn cổ phần còn phát sinh trong các tình huống đặc biệt như:

 

- Góp vốn bằng tài sản, tài sản tặng, quyên góp

 

- Trường hợp giao dịch mua lại cổ phiếu quỹ và tái phát hành hoặc hủy bỏ cổ phiếu quỹ

 

- Giao dịch chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu

 

Các nghiệp vụ này sẽ có công thức tính tương ứng và ảnh hưởng khác nhau đến vốn chủ sở hữu, tạo ra các khoản thặng dư hoặc thâm hụt.

 

Các trường hợp cụ thể với các công thức riêng biệt

 

Trường hợp	Công thức tính	Đặc điểm nổi bật
Góp vốn góp, tặng, quyên góp	Thặng dư vốn = Giá trị tài sản chuyển đổi - phần vốn góp của chủ sở hữu	Tăng hoặc giảm dựa trên giá trị hợp lý tài sản chuyển giao
Phát hành cổ phiếu cho đầu tư khác	Thặng dư vốn = (Giá phát hành - Mệnh giá) x Số lượng cổ phiếu	Đặc biệt trong hoạt động đầu tư, hợp nhất kinh doanh
Tái phát hành cổ phiếu quỹ	Thặng dư cổ phần = (Giá tái phát hành - Giá ghi sổ của cổ phiếu quỹ) x Số lượng quỹ đã phát hành	Phục vụ mục đích tăng vốn, tối ưu hoá cấu trúc vốn của doanh nghiệp
Hủy bỏ cổ phiếu quỹ	Thặng dư vốn = (Giá ghi sổ - Mệnh giá cổ phiếu) x Số cổ phiếu hủy bỏ	Quản lý giảm vốn, xử lý hiệu quả các cổ phiếu tồn đọng hoặc không còn phù hợp
Chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu	Thặng dư vốn = Giá trị nợ gốc trái phiếu - giá trị cổ phiếu phát hành theo mệnh giá	Giao dịch có thể tạo ra thặng dư hoặc âm tùy theo tình huống thực tế

 

Ngoài ra, các nghiệp vụ đặc biệt như phát hành cổ phiếu từ quỹ đầu tư phát triển, lợi nhuận chưa phân phối cũng có thể làm tăng hoặc giảm thặng dư vốn, tùy theo quy định và các nguyên tắc kế toán hiện hành.

 

Ý nghĩa và vai trò của thặng dư vốn cổ phần đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư

 

Thặng dư vốn cổ phần chiếm vị trí quan trọng trong cấu trúc tài chính của doanh nghiệp, không chỉ vì nó phản ánh khả năng huy động vốn mà còn biểu hiện kỳ vọng của thị trường về tiềm năng tăng trưởng của doanh nghiệp. Vai trò của khoản mục này còn ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác như chiến lược phát triển, uy tín trên thị trường và khả năng thu hút các nhà đầu tư mới.

 

Nguồn vốn bổ sung linh hoạt, giúp doanh nghiệp mở rộng hoạt động

 

Thặng dư vốn cổ phần mang ý nghĩa như một nguồn vốn dự trữ, linh hoạt để doanh nghiệp có thể tận dụng trong các mục tiêu mở rộng hoạt động hoặc đầu tư dài hạn. Trong bối cảnh kinh doanh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc có sẵn nguồn vốn này giúp doanh nghiệp giảm đáng kể phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng hoặc các nguồn vốn khác, từ đó giảm thiểu chi phí lãi vay và rủi ro về thanh khoản.

 

Thông thường, doanh nghiệp có thể sử dụng thặng dư này để đầu tư vào các dây chuyền sản xuất mới, nâng cấp công nghệ, sáp nhập hoặc mở rộng thị trường. Các nguồn vốn từ thặng dư vốn cổ phần có thể bảo đảm vốn cho các dự án chiến lược, tăng lợi nhuận trong dài hạn mà không làm mất đi tính bền vững của công ty.

 

Tăng cường năng lực tài chính, củng cố niềm tin cổ đông

 

Việc duy trì và sử dụng hiệu quả thặng dư vốn cổ phần giúp doanh nghiệp củng cố nền tảng tài chính, duy trì khả năng thanh khoản cao đồng thời hạn chế sự phụ thuộc vào các khoản vay nợ, vốn vay ngân hàng hoặc các nguồn tài chính ngắn hạn khác. Điều này tạo ra tình trạng an toàn tài chính, bảo vệ doanh nghiệp khỏi các rủi ro thanh khoản, đồng thời tạo dựng niềm tin đối với các cổ đông hiện tại cũng như các nhà đầu tư tiềm năng.

 

Chính vì vậy, doanh nghiệp có thể dễ dàng thu hút sự quan tâm khi tổ chức các đợt phát hành cổ phiếu mới trong tương lai hoặc chào bán trái phiếu, qua đó nâng cao giá trị thương hiệu và khả năng huy động vốn trong dài hạn.

 

Chia sẻ lợi ích, duy trì và mở rộng cổ đông

 

Thặng dư vốn cổ phần còn được xem như một công cụ cạnh tranh trong việc chia sẻ lợi ích với cổ đông. Công ty có thể sử dụng phần này để trả cổ tức bằng cổ phiếu, chia cổ phiếu thưởng hoặc nâng cao giá trị cổ phiếu trên thị trường. Các hình thức phân phối này giúp giữ chân cổ đông hiện hữu, khuyến khích họ tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp.

 

Thêm vào đó, khi giá trị cổ phiếu được nâng cao nhờ vốn dư từ thặng dư này, khả năng thu hút cổ đông mới cũng tăng lên đáng kể, từ đó tạo ra một môi trường cạnh tranh sôi động và lành mạnh hơn trong thị trường chứng khoán.

 

Ổn định tài chính, tạo quỹ dự trữ và nâng cao định giá doanh nghiệp

 

Có thể xem thặng dư vốn cổ phần như một quỹ dự phòng, giúp doanh nghiệp có dư địa xử lý các tình huống không lường trước, giảm thiểu các tổn thất về tài chính trong thời điểm khó khăn hoặc khi doanh nghiệp gặp phải các biến động tiêu cực.

 

Ngoài ra, thặng dư vốn cổ phần còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình định giá doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có lượng thặng dư lớn, ổn định thường được xem là vững mạnh và có khả năng sinh lời tốt, từ đó giúp nâng cao giá trị trên sàn chứng khoán, thu hút các nhà đầu tư dài hạn.

 

Tác động đến chiến lược phát triển dài hạn

 

Một doanh nghiệp có lượng thặng dư vốn cổ phần tích luỹ đủ sẽ có lợi thế trong hoạch định chiến lược dài hạn, khi có thể linh hoạt hơn trong các thương vụ hợp nhất, mua lại doanh nghiệp khác, hoặc tự chủ trong các dự án đầu tư mới. Đồng thời, nó cũng giảm bớt các áp lực về phát hành thêm cổ phiếu hoặc vay mượn ngoài, giúp giữ vững uy tín và vị trí trên thị trường tài chính.

 

Các yếu tố ảnh hưởng đến thặng dư vốn cổ phần

 

Thặng dư vốn cổ phần không phải là một khoản mục cố định, mà phụ thuộc vào nhiều yếu tố tác động từ nội tại doanh nghiệp lẫn bên ngoài thị trường. Hiểu rõ những yếu tố này sẽ giúp doanh nghiệp có chiến lược phù hợp để tối ưu hoá nguồn vốn dựa trên tình hình thực tế.

 

Các yếu tố nội tại doanh nghiệp

 

- Kết quả kinh doanh và tốc độ tăng trưởng: Một doanh nghiệp có lợi nhuận ổn định, tốc độ phát triển nhanh thường sẽ có khả năng phát hành cổ phiếu mới với giá cao hơn mệnh giá, từ đó tạo ra thặng dư lớn. Ngược lại, doanh nghiệp suy giảm hoặc gặp khó khăn tài chính sẽ khó tạo ra hoặc duy trì thặng dư này.

 

- Chiến lược phát hành cổ phiếu: Thời điểm, phương thức và mức giá phát hành đều ảnh hưởng trực tiếp tới lượng thặng dư vốn cổ phần tạo ra. Doanh nghiệp cần có kế hoạch rõ ràng, tận dụng các thời điểm thị trường thuận lợi để mở rộng vốn mà không gây tác động tiêu cực.

 

- Quản trị vĩ mô nội bộ: Các chính sách quản lý, minh bạch thông tin, sự uy tín của ban lãnh đạo là các yếu tố quyết định khả năng phát hành và mức độ thành công của các đợt phát hành cổ phiếu, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến thặng dư vốn cổ phần.

 

Các yếu tố thị trường chứng khoán

 

- Tình hình cung - cầu: Khi cầu mua cổ phiếu vượt quá cung, giá cổ phiếu sẽ tăng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát hành cổ phiếu với giá cao hơn mệnh giá, từ đó tăng thặng dư vốn cổ phần.

 

- Tâm lý nhà đầu tư: Hiệu ứng FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) hoặc FUD (nỗi sợ hãi, lo ngại) đều ảnh hưởng đến giá cổ phiếu, dẫn đến biến động lớn về thặng dư hoặc thâm hụt vốn cổ phần.

 

- Xu hướng thị trường và thanh khoản: Thị trường sôi động, có tính thanh khoản cao thường giúp các doanh nghiệp phát hành thành công hơn, qua đó tạo ra các khoản thặng dư lớn hơn.

 

Các yếu tố nội tại và ngoại lai ảnh hưởng đến giá cổ phiếu

 

Các chỉ số vĩ mô như tăng trưởng GDP, lạm phát, lãi suất thị trường, chính sách của chính phủ tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến khả năng phát hành cổ phiếu, qua đó ảnh hưởng đến lượng thặng dư vốn cổ phần tạo ra. Thời điểm thích hợp để phát hành hoặc huy động vốn là khi điều kiện kinh tế và thị trường chứng khoán ổn định, khả năng của doanh nghiệp được đánh giá cao.

 

Những yếu tố đặc biệt tại thị trường Việt Nam

 

Trong bối cảnh pháp luật liên quan đến tăng vốn điều lệ từ thặng dư vốn cổ phần còn đang trong giai đoạn hoàn thiện, các yếu tố như quy định về kết chuyển nguồn vốn, thủ tục pháp lý cũng góp phần ảnh hưởng lớn đến tính khả thi và hiệu quả của hoạt động này. Những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán, đặc biệt là các công ty đại chúng, phải lưu ý các quy định pháp luật chặt chẽ hơn về việc đảm bảo đủ thặng dư vốn để thực hiện các hoạt động tăng vốn này.

 

Quy định pháp luật về thặng dư vốn cổ phần tại Việt Nam

 

Pháp luật Việt Nam đã hình thành nhiều quy định rõ ràng về cách hạch toán, xử lý, và các nghĩa vụ liên quan đến thặng dư vốn cổ phần. Tuy nhiên, bên cạnh các điểm tích cực, vẫn tồn tại những bất cập cần xem xét nhằm thống nhất và minh bạch hơn trong thực tiễn quản lý doanh nghiệp.

 

Hạch toán và phân loại thặng dư vốn cổ phần

 

Thặng dư vốn cổ phần sẽ được ghi nhận vào tài khoản riêng biệt trong hệ thống kế toán, thường gọi là Tài khoản 4112 - Thặng dư vốn cổ phần. Khoản mục này không phải là thu nhập, lợi nhuận của doanh nghiệp, nên không bị tính vào thuế thu nhập doanh nghiệp cũng như thuế giá trị gia tăng. Việc này thể hiện rõ vai trò của thặng dư vốn cổ phần như một phần vốn góp, vốn bổ sung trong cấu trúc vốn của doanh nghiệp.

 

Miễn thuế và các quy định liên quan

 

Điểm đặc biệt trong các quy định của pháp luật Việt Nam là thặng dư vốn cổ phần không chịu thuế TNDN. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp thực hiện chuyển nhượng cổ phiếu, đặc biệt là cổ phiếu thưởng từ thặng dư, phần thu nhập phát sinh từ hoạt động này sẽ phải thực hiện nghĩa vụ kê khai, nộp thuế TNDN theo quy định.

 

Trường hợp chênh lệch giảm (thặng dư âm)

 

Trong quá trình hoạt động, có thể phát sinh tình trạng cổ phiếu bị giao dịch với giá thấp hơn mệnh giá, gây ra thặng dư âm. Phần chênh lệch này không phải là lợi nhuận, không thể đưa vào báo cáo lợi nhuận của doanh nghiệp và cũng không phải là khoản phải nộp thuế. Thay vào đó, doanh nghiệp sẽ trích lập các khoản dự phòng hoặc sử dụng thặng dư vốn tích lũy từ các đợt trước để xử lý.

 

Điều chỉnh tăng vốn điều lệ từ nguồn vốn thặng dư

 

Hiện nay, việc kết chuyển thặng dư vốn cổ phần để điều chỉnh tăng vốn điều lệ là một quy trình phức tạp, đặc biệt trong các loại hình doanh nghiệp như công ty cổ phần, doanh nghiệp đại chúng. Các quy định về thủ tục, hồ sơ, thời gian, và các điều kiện để thực hiện hoạt động này vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng, gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong quá trình thực hiện.

 

Trường hợp các doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp đại chúng

 

Các doanh nghiệp đại chúng thường có cơ sở pháp lý rõ ràng hơn trong việc kết chuyển thặng dư vốn cổ phần để nâng vốn điều lệ. Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định rõ về quyền phát hành cổ phiếu để tăng vốn từ các nguồn vốn chủ sở hữu, bao gồm cả thặng dư vốn cổ phần. Điều này tạo điều kiện cho các doanh nghiệp này chủ động hơn trong việc cân đối nguồn lực tài chính.

 

Thực trạng pháp lý và các đề xuất cải thiện

 

Dự thảo sửa đổi luật doanh nghiệp đã đề cập đến việc điều chỉnh quy định về tăng vốn từ thặng dư vốn cổ phần nhằm tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng hơn. Các chuyên gia cho rằng cần có quy định cụ thể hơn về chủ thể, thời hạn, thủ tục, và các điều kiện liên quan, nhằm tránh các tranh chấp hoặc gây khó khăn cho doanh nghiệp trong quá trình kết chuyển nguồn vốn này.

 

Thực tiễn áp dụng và ví dụ minh họa về tầm quan trọng của thặng dư vốn cổ phần

 

Thực tế Việt Nam chứng kiến nhiều doanh nghiệp thành công trong việc sử dụng thặng dư vốn cổ phần như một công cụ chiến lược để tăng vốn, mở rộng hoạt động mà không cần phát hành cổ phiếu mới hoặc vay mượn. Các ví dụ tiêu biểu giúp làm rõ vai trò của khoản mục này trong quyết định quản trị vốn của doanh nghiệp.

 

Trường hợp Công ty Yes One và tác động của thặng dư vốn cổ phần

 

Công ty Yes One với mô hình phát triển mạnh mẽ, nhưng lợi nhuận sau thuế không quá cao, lại có lượng thặng dư vốn cổ phần lớn trong các năm trước. Khoản này đã giúp công ty tăng vốn điều lệ đáng kể từ những năm 2017-2023, đồng thời dùng để bù đắp các khoản lỗ và duy trì hoạt động.

 

Tuy nhiên, khi thị trường chứng khoán điều chỉnh, giá cổ phiếu của Yes One giảm xuống thấp hơn cả mệnh giá. Điều này cho thấy, dù vốn dư lớn, việc kinh doanh không thực sự tăng trưởng bền vững thì giá trị thị trường vẫn có thể giảm mạnh. Đây là minh chứng rằng thặng dư vốn cổ phần chỉ là một phần của câu chuyện, còn kết quả kinh doanh và tiềm năng phát triển mới là yếu tố quyết định giá trị thực của doanh nghiệp.

 

Tập đoàn Vin và các thách thức trong khai thác thặng dư vốn cổ phần

 

Vốn hóa của Vin từng có thời điểm rất cao, thể hiện qua các chỉ số về thị trường chứng khoán. Thế nhưng, việc thực hiện kết chuyển thặng dư vốn để tăng vốn điều lệ luôn gặp trở ngại do các quy định pháp luật chưa rõ ràng hoặc chưa phù hợp trong giai đoạn này. Các doanh nghiệp lớn cần có kế hoạch dài hạn, dựa trên các quy định pháp luật rõ ràng để tận dụng tốt nguồn vốn này.

 

Vai trò của các chính sách pháp luật mới

 

Dự thảo sửa đổi quy định về tăng vốn từ thặng dư vốn cổ phần sẽ giúp các doanh nghiệp dễ dàng hơn trong việc thực hiện các chiến lược tài chính, bao gồm tăng vốn điều lệ, huy động vốn cho dự án, hoặc tái cấu trúc doanh nghiệp. Đồng thời, giúp giảm bớt các tranh chấp về bề mặt pháp lý, tạo môi trường cạnh tranh công bằng.

 

Các bước đi trong thực hiện tăng vốn từ thặng dư vốn cổ phần

 

- Xác định rõ nguồn thặng dư vốn cổ phần phù hợp với quy định pháp luật

 

- Chuẩn bị hồ sơ thủ tục theo quy định của pháp luật (biên bản họp, nghị quyết cổ đông, báo cáo tài chính...)

 

- Thực hiện thủ tục đăng ký thay đổi tại cơ quan đăng ký kinh doanh

 

- Thực hiện các bước chuyển đổi, giải ngân và phân phối phần vốn tăng thêm cho các cổ đông theo tỷ lệ sở hữu

 

Những kết luận từ áp dụng thực tế

 

Việc vận dụng quy định về thặng dư vốn cổ phần một cách hợp lý sẽ giúp doanh nghiệp có thêm nguồn lực tài chính để phát triển bền vững. Điều này đặc biệt phù hợp cho các doanh nghiệp có quy mô lớn, hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán, ngân hàng hoặc các lĩnh vực cần vốn lớn và ổn định.

 

Quy trình và hồ sơ tăng vốn điều lệ bằng thặng dư vốn cổ phần (theo quy định hiện hành)

 

Việc điều chỉnh tăng vốn điều lệ từ nguồn thặng dư vốn cổ phần đòi hỏi doanh nghiệp phải thực hiện đúng quy trình thủ tục theo quy định pháp luật. Điều này nhằm đảm bảo tính minh bạch, hợp pháp và bảo vệ quyền lợi các cổ đông, nhà đầu tư cũng như các bên liên quan.

 

Các điều kiện và yêu cầu pháp lý

 

- Đảm bảo có đủ thặng dư vốn cổ phần hợp pháp theo báo cáo tài chính đã kiểm toán

 

- Có sự chấp thuận của Đại hội đồng cổ đông hoặc Hội đồng quản trị phù hợp quy định nội bộ công ty

 

- Thực hiện đúng quy trình pháp luật về công bố thông tin, nộp hồ sơ đăng ký thay đổi tại cơ quan đăng ký kinh doanh

 

- Đáp ứng các yêu cầu về hồ sơ, tài liệu pháp lý liên quan, đảm bảo không có tranh chấp hoặc vướng mắc về pháp lý

 

Hồ sơ cần chuẩn bị

 

- Thông báo thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp

 

- Bản sao biên bản họp, nghị quyết của cổ đông về việc điều chỉnh vốn điều lệ

 

- Báo cáo tài chính của kỳ gần nhất, có xác nhận của kiểm toán

 

- Danh sách cổ đông, số lượng cổ phiếu phát hành, tỷ lệ sở hữu từng cổ đông

 

- Các giấy tờ liên quan đến xác nhận phần vốn đã góp, quyền sử dụng đất hoặc các tài sản góp vốn (nếu có)

 

- Văn bản ủy quyền và giấy tờ chứng thực đối tượng thực hiện thủ tục

 

Trình tự thực hiện

 

- Bước 1: Xây dựng phương án và dự thảo nghị quyết tăng vốn

 

- Bước 2: Thông qua nghị quyết tại cuộc họp cổ đông

 

- Bước 3: Quý doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ và nộp tại cơ quan đăng ký kinh doanh

 

- Bước 4: Thực hiện thủ tục đăng ký doanh nghiệp, cập nhật nội dung đăng ký vốn điều lệ

 

- Bước 5: Thực hiện các thủ tục phát hành, biến động cổ phiếu, cập nhật sổ đăng ký cổ đông

 

- Bước 6: Báo cáo kết quả và công bố thông tin theo quy định pháp luật

 

Việc thực thi quy trình hợp pháp sẽ giúp doanh nghiệp tránh các rủi ro về pháp lý, đồng thời đảm bảo cơ sở pháp lý cho hoạt động tăng vốn từ thặng dư vốn cổ phần.

 

Kết luận

 

Thặng dư vốn cổ phần đóng vai trò quan trọng trong hệ thống vốn của doanh nghiệp, phản ánh khả năng huy động vốn hiệu quả qua các hoạt động phát hành cổ phiếu và các nghiệp vụ tài chính liên quan. Nằm trong cấu trúc vốn chủ sở hữu, khoản mục này giúp doanh nghiệp có nguồn tài chính linh hoạt, duy trì sự ổn định và mở rộng hoạt động kinh doanh.

 

Tuy nhiên, việc khai thác và vận dụng thặng dư vốn cổ phần cần tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật, hình thành qua các nghiệp vụ rõ ràng, minh bạch, nhằm phát huy tối đa giá trị của nguồn vốn này trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt Nam.

 

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và cũng không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hay các lĩnh vực khác để bạn có thể dựa vào. Không có ý kiến nào trong tài liệu này được coi là khuyến nghị từ EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hay chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân nào.