Lãi suất thả nổi là gì? Định nghĩa, cách tính và các lưu ý

Trong thế giới tài chính hiện đại, lãi suất thả nổi là một trong những khái niệm quen thuộc đối với những người có ý định vay vốn ngân hàng, mua nhà hoặc ô tô. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về đặc điểm, cách tính và những lời khuyên khi lựa chọn hình thức này. EBC sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện về lãi suất thả nổi, từ định nghĩa, phân biệt với lãi suất cố định, cho đến cách tính và những điều cần lưu ý để dễ dàng đưa ra quyết định phù hợp.

 

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá kỹ hơn về lãi suất thả nổi là gì, đặc điểm, cách tính, vai trò của các yếu tố lãi suất tham chiếu, cũng như so sánh với các hình thức vay khác. Đồng thời, chia sẻ các phương pháp tính lãi hàng tháng, ưu nhược điểm, và những lưu ý quan trọng giúp bạn tránh rủi ro tài chính không mong muốn khi sử dụng hình thức vay này.

 

Lãi suất thả nổi là gì?

 

Là hình thức lãi suất cho vay được điều chỉnh theo định kỳ và thay đổi theo từng mốc thời gian cố định, có thể là 3 tháng, 6 tháng hoặc 12 tháng. Đây là cách thức điều chỉnh lãi suất phổ biến của các khoản vay trung hoặc dài hạn, đặc biệt là vay mua nhà, xe ô tô hoặc các khoản vay đầu tư đa dạng khác.

 

Ngân hàng và khách hàng sẽ thỏa thuận về mức điều chỉnh và thời gian điều chỉnh định kỳ này dựa trên các yếu tố thị trường như lãi suất tham chiếu và chỉ số lạm phát. Điều này có nghĩa là, sau mỗi kỳ điều chỉnh, mức lãi suất mới sẽ được cập nhật dựa trên biến động của các chỉ số này. Chính vì vậy, lãi suất thả nổi luôn biến động theo thời gian, phù hợp với xu hướng thị trường nhưng cũng đòi hỏi người vay phải có khả năng thích nghi và theo dõi sát sao các biến động đó.

 

Đặc điểm của lãi suất thả nổi

 

Hình thức này thường xuất hiện trong các hợp đồng vay thế chấp, đặc biệt là các khoản vay mua nhà, mua xe hoặc các khoản vay dài hạn. Điểm đặc trưng nổi bật là tính linh hoạt, biến động theo thị trường và giai đoạn ưu đãi ban đầu.

 

Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu hơn vào các đặc điểm nêu trên, từ đó nhận biết rõ hơn lợi ích cũng như những rủi ro mà lãi suất thả nổi mang lại.

 

Linh hoạt biến động

 

Lãi suất thả nổi sẽ thay đổi và được điều chỉnh theo tình hình thực tế của thị trường. Điều này đồng nghĩa với việc, mức lãi suất có thể tăng hoặc giảm theo diễn biến của các yếu tố như lãi suất huy động, lãi suất tham chiếu của ngân hàng trung ương hoặc các chỉ số lạm phát. Đặc điểm này giúp ngân hàng có thể điều chỉnh lãi suất theo các biến động kinh tế, từ đó tránh rủi ro lỗ lãi hoặc phá vỡ cân đối lợi nhuận.

 

Ngoài ra, sự linh hoạt này còn giúp khách hàng có khả năng hưởng lợi khi thị trường lãi suất giảm, từ đó giảm chi phí vay vốn. Tuy nhiên, bên cạnh đó, cũng có thể gặp rủi ro khi lãi suất thị trường tăng cao, khiến chi phí trả nợ tăng theo.

 

Giai đoạn lãi suất ưu đãi ban đầu

 

Phần lớn các khoản vay áp dụng lãi suất thả nổi đều có giai đoạn đầu (thường từ 1-5 năm) áp dụng mức lãi suất cố định hoặc lãi suất ưu đãi. Thời gian này giúp khách hàng có thể dễ dàng tính toán và lên kế hoạch tài chính, tránh lo lắng về biến động lãi suất trong thời gian đầu.

 

Sau khi hết giai đoạn ưu đãi này, lãi suất sẽ chuyển sang hình thức thả nổi, tùy thuộc vào các yếu tố thị trường. Chính vì điều này, khách hàng cần cân nhắc giữa lợi ích của giai đoạn ưu đãi ban đầu và rủi ro biến động trong các kỳ điều chỉnh tiếp theo.

 

Tần suất điều chỉnh định kỳ

 

Thỏa thuận về kỳ hạn điều chỉnh lãi suất thường quy định rõ ràng, phổ biến là mỗi 3 tháng, 6 tháng hoặc 12 tháng. Ngân hàng và khách hàng cần thống nhất rõ về tần suất này để đảm bảo có thể dự đoán, theo dõi và xử lý tốt các biến động.

 

Từ Thông tư của Ngân hàng Nhà nước ban hành từ năm 2018, quy định về tần suất điều chỉnh lãi suất cũng giúp tạo ra một khuôn khổ rõ ràng, minh bạch. Tuy nhiên, việc chủ động theo dõi các thông tin này vẫn là trách nhiệm của người vay để có thể tối ưu kế hoạch tài chính cá nhân.

 

So sánh Lãi suất thả nổi và Lãi suất cố định

 

Khác với lãi suất cố định có thể tạo ra cảm giác yên tâm, dự đoán chính xác về khoản tiền cần trả mỗi tháng, lãi suất thả nổi lại phù hợp hơn với những ai có khả năng thích nghi linh hoạt và mong muốn tận dụng cơ hội thị trường. Để dễ hình dung, chúng ta sẽ so sánh chi tiết các đặc điểm giữa hai hình thức này.

 

Sự biến động

 

Lãi suất cố định giữ nguyên trong toàn bộ kỳ hạn vay, giúp khách hàng yên tâm về khoản tiền phải trả hàng tháng, tránh bị ảnh hưởng bởi biến động của thị trường. Tuy nhiên, chính đặc điểm này cũng đồng nghĩa với khả năng bạn có thể bỏ lỡ những cơ hội hưởng lợi khi lãi suất thị trường giảm. Ngược lại, lãi suất thả nổi sẽ thay đổi liên tục theo từng kỳ điều chỉnh, phù hợp với diễn biến của thị trường. Đặc điểm này giúp người vay có thể tận dụng lợi thế khi lãi suất giảm, nhưng cũng làm tăng rủi ro khi lãi suất tăng cao.

 

Tác động của thị trường

 

Trong trường hợp lãi suất cố định, khách hàng không cần lo lắng về diễn biến của thị trường tài chính, vì mức lãi suất đã được cố định rõ tại hợp đồng. Nhưng với lãi suất thả nổi, độ biến động của lãi suất phản ánh đúng diễn biến thị trường, là cơ hội hoặc thách thức tùy thuộc vào góc nhìn của từng người vay.

 

Khả năng dự đoán chi phí trả nợ

 

Khách hàng có hợp đồng lãi cố định sẽ dễ dàng dự trù, lập kế hoạch tài chính vì biết chính xác số tiền phải trả hàng tháng. Ngược lại, chỉ khi ký hợp đồng, họ chỉ có thể biết chính xác mức lãi suất trong giai đoạn ban đầu. Các kỳ sau, dựa vào chỉ số lạm phát và lãi suất tham chiếu mới có thể xác định được mức lãi suất mới. Điều này mang lại tính khó dự đoán cao, gây khó khăn trong việc kiểm soát dòng tiền cũng như lập ngân sách dài hạn.

 

Thời hạn hợp đồng

 

Thông thường, lãi suất cố định phù hợp với các hợp đồng ngắn hạn hoặc cần sự ổn định rõ ràng trong thời gian ngắn. Trong khi đó, lãi suất thả nổi thường được lựa chọn cho các khoản vay dài hạn, từ 10, 15, thậm chí 25 năm, phù hợp với các dự án lớn như mua nhà, mua đất hoặc đầu tư dài hạn.

 

Tổng lãi suất và lợi ích cho khách hàng

 

Trong đa số các trường hợp, tổng lãi suất của hợp đồng cố định thường cao hơn, bởi vì ngân hàng phải dự phòng rủi ro biến động thị trường. Trong khi đó, lãi suất thả nổi ban đầu thường thấp hơn, giúp khách hàng tiết kiệm chi phí nếu lãi suất giảm hoặc ổn định trong giai đoạn đầu.

 

Tuy nhiên, nếu thị trường lãi suất tăng cao, người vay có thể gặp phải các khoản chi phí vượt dự kiến, gây áp lực tài chính lớn hơn. Đây chính là điểm mấu chốt để khách hàng cân nhắc kỹ trước khi lựa chọn dạng vay phù hợp cho chính mình.

 

Công thức tính Lãi suất thả nổi

 

Công thức tính lãi suất thả nổi khá đơn giản, nhưng để hiểu rõ hơn, chúng ta cần phân tích các yếu tố và cách áp dụng cụ thể. Công thức chung vẫn dựa trên nguyên tắc: lãi suất thả nổi = lãi suất cơ sở + biên độ lãi suất.

 

Công thức chung

 

Lãi suất thả nổi được tính bằng cách cộng tổng của lãi suất cơ sở và biên độ lãi suất:

 

Lãi suất thả nổi = Lãi suất cơ sở + Biên độ lãi suất

 

Trong đó:

 

- Lãi suất cơ sở: Thường dựa trên lãi suất huy động hoặc lãi suất tham chiếu của ngân hàng trung ương. Đôi khi, lãi suất này được công bố rõ ràng và duy trì ổn định trong một số kỳ hạn nhất định.

 

- Biên độ lãi suất: Là phần chênh lệch cố định hoặc có thể thương lượng, thể hiện mức lợi nhuận ngân hàng kỳ vọng. Thường được ghi trong hợp đồng, hoặc dựa trên sự chênh lệch giữa lãi suất vay và lãi suất gửi tiền.

 

Các yếu tố này sẽ giúp khách hàng dễ dàng tự tính toán và dự trù các khoản thế chấp phù hợp.

 

Các yếu tố ảnh hưởng đến lãi suất cơ sở

 

Lãi suất huy động của ngân hàng

 

Thông thường, lãi suất huy động của ngân hàng là tham chiếu chính để xác định mức lãi suất cơ sở. Chính vì vậy, khi lãi suất huy động thấp, lãi suất cho vay thả nổi cũng sẽ thấp hơn và ngược lại. Ngân hàng thường điều chỉnh dựa trên chính sách của Ngân hàng Nhà nước, cũng như các điều kiện đầu tư của thị trường.

 

Biên độ lãi suất

 

Trong hợp đồng vay, biên độ lãi suất thường được quy định rõ ràng, hoặc có thể thương lượng để giảm thiểu. Đây là lợi nhuận ngân hàng kỳ vọng, và thường tính bằng phần trăm trên số tiền vay hoặc thông qua chênh lệch giữa lãi suất vay và lãi suất gửi. Đặc biệt, đối với các khoản vay dài hạn, khả năng thương lượng biên độ lãi suất là rất lớn, giúp khách hàng tiết kiệm chi phí tài chính.

 

Ví dụ minh họa về tính toán

 

Ví dụ 1: Lãi suất thay đổi theo kỳ

 

Anh Tiến vay ngân hàng 24 triệu đồng trong 12 tháng. Trong 3 tháng đầu, lãi suất là 1% mỗi tháng. Số tiền lãi anh phải đóng mỗi tháng là:

 

24.000.000 VNĐ x 1% = 240.000 VNĐ

 

Từ tháng thứ tư, lãi suất tăng lên 1.25% mỗi tháng. Số tiền lãi là:

 

24.000.000 VNĐ x 1.25% = 300.000 VNĐ

 

Điều này cho thấy, nếu lãi suất tăng, số tiền bạn phải trả hàng tháng cũng tăng theo, ảnh hưởng trực tiếp đến ngân sách cá nhân và khả năng cân đối tài chính.

 

Ví dụ 2: Khoản vay mua nhà dài hạn

 

Giả định vay 1 tỷ đồng trong 20 năm, lãi suất cố định ban đầu là 8%. Khoản vay này có thể có các khoản phí đi kèm và các khoản điều chỉnh sau 3 năm, khi lãi suất thả nổi bắt đầu.

 

Trong 3 năm đầu, số tiền trả gốc mỗi tháng là:

 

1.000.000.000 VNĐ / 240 tháng = 4.166.667 VNĐ

 

Tiền lãi ban đầu tính theo lãi suất 8%:

 

1.000.000.000 VNĐ x 8% / 12 tháng ≈ 6.666.667 VNĐ

 

Sau 3 năm, giả định lãi suất tăng lên 12%, thì:

 

- Lãi suất thả nổi áp dụng = 12%

 

- Tiền lãi tháng mới = 1.000.000.000 VNĐ x 12% / 12 ≈ 10.000.000 VNĐ

 

Điều này cho thấy, mức tăng lãi suất ảnh hưởng rõ rệt đến tổng số tiền trả hàng tháng, và dự kiến trước sẽ giúp khách hàng chuẩn bị tốt hơn.

 

Các phương pháp tính tiền lãi hàng tháng

 

Việc tính toán tiền lãi hàng tháng theo lãi suất thả nổi có thể áp dụng theo các phương pháp khác nhau, phù hợp với từng hình thức vay và khả năng tài chính của từng người vay. Dưới đây là hai phương pháp phổ biến, giúp bạn dễ dàng hình dung và lựa chọn phù hợp.

 

Phương pháp dư nợ ban đầu (dư nợ cố định)

 

Phương pháp này dựa trên việc tính lãi dựa trên tổng số tiền vay gốc ban đầu, không phân biệt số gốc đã trả.

 

Các đặc điểm chính

 

Trong phương pháp này, khoản tiền trả hàng tháng gồm phần gốc cố định và phần lãi tính theo mức lãi suất tại thời điểm đó. Số tiền gốc phải trả luôn là:

 

Tổng số tiền vay / số kỳ hạn vay

 

Phần lãi hàng tháng được tính bằng:

 

Số tiền vay gốc ban đầu x lãi suất tháng tại thời điểm đó

 

Với cách này, khách hàng có lợi thế rõ ràng về mặt dự trù, vì số tiền gốc hàng tháng không đổi. Tuy nhiên, nếu lãi suất tăng, tổng số tiền trả sẽ tăng theo, còn nếu giảm, số tiền phải trả giảm xuống.

 

Phương pháp dư nợ giảm dần

 

Phương pháp này dựa trên việc tính lãi trên số tiền vay còn lại sau mỗi kỳ thanh toán.

 

Các đặc điểm chính

 

- Lãi trong tháng đầu: tính dựa trên toàn bộ số tiền vay gốc ban đầu.

 

- Lãi các tháng tiếp theo: tính dựa trên số dư nợ gốc còn lại sau các khoản đã trả tháng trước.

 

- Tiền gốc cố định: thường cố định mỗi tháng theo phương thức chia đều hoặc theo phương pháp dư nợ giảm dần.

 

- Tiền lãi giảm dần: do số dư nợ còn lại giảm, nên số tiền lãi hàng tháng cũng giảm theo, làm giảm tổng số tiền phải trả hàng tháng.

 

Phương pháp này phù hợp khi khách hàng muốn giảm bớt gánh nặng lãi theo thời gian và dự phòng khả năng tài chính trong dài hạn.

 

Ưu và nhược điểm của Lãi suất thả nổi

 

Chọn lãi suất thả nổi không chỉ dựa trên lợi ích mà còn phải cân nhắc các hạn chế, rủi ro của hình thức này để tránh bị thiệt hại hoặc rơi vào tình huống khó lường.

 

Ưu điểm

 

Tiềm năng tiết kiệm chi phí

 

Trong bối cảnh thị trường lãi suất có xu hướng giảm, người vay có thể tận dụng lợi thế để tiết kiệm chi phí vay vốn. Nếu lãi suất giảm xuống, kỳ điều chỉnh tiếp theo sẽ phản ánh điều này và giúp giảm số tiền phải trả hàng tháng.

 

Thích hợp cho người biết quản lý tài chính

 

Những người có kiến thức, có khả năng dự đoán xu hướng thị trường hoặc chủ động thương lượng biên độ lãi suất sẽ tận dụng cơ hội để tối ưu chi phí vay. Việc chủ động đáo hạn đúng thời điểm, hoặc đàm phán lãi suất, giúp giảm thiểu rủi ro mất khả năng trả nợ.

 

Nhược điểm (con dao hai lưỡi)

 

Khó dự đoán và lập kế hoạch tài chính

 

Người vay không thể biết chính xác mức lãi suất trong các kỳ tiếp theo, đặc biệt khi các yếu tố thị trường có diễn biến mạnh. Điều này gây ra sự không chắc chắn lớn, khiến việc dự trù chi tiêu và quản lý tài chính cá nhân trở nên khó khăn.

 

Gánh nặng tài chính khi lãi suất tăng

 

Trong bối cảnh lãi suất thị trường tăng cao, khoản vay của bạn có thể trở nên đắt đỏ hơn nhiều so với dự kiến ban đầu, gây áp lực tài chính và nguy cơ không thể cân đối dòng tiền.

 

Thiếu minh bạch

 

Một số ngân hàng chưa công khai rõ ràng công thức tính lãi suất cơ sở hoặc có chính sách khó hiểu, khiến người vay bị "mập mờ" và khó kiểm soát các khoản phí, lãi trong tương lai.

 

Những lưu ý quan trọng khi vay tiền với Lãi suất thả nổi

 

Việc vay vốn ngân hàng không chỉ đơn thuần chọn hình thức lãi suất thả nổi hay cố định. Đây là quá trình cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng, chiến lược, để tránh các rủi ro không mong muốn.

 

Xác định rõ mục đích vay và khả năng trả nợ

 

Mục đích vay phù hợp

 

Bạn cần xác định rõ mục đích vay để lựa chọn hình thức phù hợp. Vay mua nhà, mua xe hoặc các dự án dài hạn thường phù hợp hơn với lãi suất thả nổi do có khả năng linh hoạt và tận dụng biến động thị trường.

 

Khả năng tài chính

 

Khả năng trả nợ là yếu tố quyết định hàng đầu. Bạn cần đánh giá dòng tiền thu nhập hàng tháng của mình, đảm bảo ít nhất gấp đôi số tiền phải trả vay hàng tháng để duy trì cuộc sống ổn định.

 

Tránh vay quá đà

 

Hạn chế vay quá lớn so với khả năng chi trả, tránh tình trạng đòn bẩy tài chính quá cao sẽ dễ dẫn đến vỡ nợ khi lãi suất tăng đột biến. Hãy cân nhắc kỹ và đàm phán để có điều kiện vay hợp lý nhất.

 

Đàm phán và nắm rõ các điều khoản vay

 

Lãi suất ưu đãi và lãi suất thả nổi

 

Hỏi rõ thuật ngữ, thời gian áp dụng lãi suất ưu đãi, cũng như cách tính lãi suất thả nổi sau đó. Điều này giúp bạn chủ động hơn trong việc dự trù, quản lý các khoản phải trả.

 

Thương lượng biên độ lãi suất

 

Biên độ lãi suất là một trong những yếu tố có thể thương lượng để giảm thiểu phí lãi trong dài hạn. Một biên độ thấp sẽ giúp giới hạn sự biến động, từ đó kiểm soát rủi ro tốt hơn.

 

Phí trả nợ trước hạn

 

Luôn hỏi rõ về các khoản phí phát sinh khi trả nợ trước hạn để có kế hoạch phù hợp. Thương lượng để giảm thiểu tối đa phí này, nhất là khi bạn có khả năng thanh toán sớm.

 

Lưu ý khi vay mua bất động sản dự án

 

Với bất động sản đã có sẵn

 

Trước khi đặt cọc, liên hệ ngân hàng để có văn bản xác nhận vay rõ ràng, từ đó hạn chế rủi ro mất cọc hoặc không vay được như mong muốn. Chỉ sau khi có cam kết từ ngân hàng, bạn mới tiến hành các bước tiếp theo.

 

Với dự án hình thành trong tương lai

 

Các nhà phát triển thường quảng cáo lãi suất ưu đãi, ân hạn gốc,... nhưng thực tế có thể khác. Hãy làm việc trực tiếp với ngân hàng bảo lãnh dự án để có các điều kiện rõ ràng, phù hợp khả năng tài chính của bạn.

 

Chủ động yêu cầu thông tin lãi suất cập nhật

 

Người vay cần liên hệ thường xuyên để yêu cầu ngân hàng cung cấp bảng tính lãi suất mới sau mỗi kỳ điều chỉnh. Điều này giúp bạn an tâm quản lý chi tiêu và duy trì kế hoạch tài chính không bị gián đoạn.

 

Kết luận

 

Lãi suất thả nổi là hình thức vay phù hợp với những người có khả năng theo dõi thị trường, muốn tận dụng các xu hướng giảm lãi suất để tiết kiệm chi phí, đồng thời sẵn sàng đối mặt với các biến động tài chính.

 

Hiểu rõ về cách tính, ưu nhược điểm và các chiến lược thương lượng sẽ giúp bạn kiểm soát tốt các khoản vay, hạn chế rủi ro và tối ưu lợi ích trong quá trình vay vốn. Lựa chọn đúng đắn không chỉ giúp giảm thiểu gánh nặng tài chính mà còn đảm bảo an toàn cho kế hoạch tài chính dài hạn của chính bạn và gia đình.

 

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và cũng không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hay các lĩnh vực khác để bạn có thể dựa vào. Không có ý kiến nào trong tài liệu này được coi là khuyến nghị từ EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hay chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân nào.