Đăng vào: 2025-12-17
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 16-12 (giờ Washington) tuyên bố áp đặt "phong tỏa hoàn toàn và triệt để" đối với tất cả các tàu chở dầu nằm trong diện bị Mỹ trừng phạt ra vào Venezuela, động thái nhằm siết chặt nguồn thu dầu mỏ của chính quyền Tổng thống Nicolas Maduro và đẩy căng thẳng Mỹ - Venezuela lên nấc mới.
Theo tuyên bố được ông Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social, Nhà Trắng sẽ chặn mọi tàu chở dầu "bị trừng phạt" đi vào và rời khỏi các cảng Venezuela. Đây là những tàu đã nằm trong danh sách trừng phạt của Bộ Tài chính Mỹ vì liên quan vận chuyển dầu cho Chính phủ Venezuela hoặc các mạng lưới buôn bán dầu trái phép, thường được gọi là "shadow fleet".
Hãng Reuters cho biết lệnh mới không phải là cấm vận dầu mỏ Venezuela trên phạm vi toàn cầu, mà là "phong tỏa có chọn lọc" đối với các tàu đã bị Mỹ gắn mác trừng phạt, nhưng vẫn có thể khiến phần lớn dòng chảy dầu thô đường biển của nước này bị tê liệt, bởi số tàu thuộc diện này lên tới hơn 30 chiếc đang neo trong hoặc quanh vùng biển Venezuela.
Hiện chưa rõ Mỹ sẽ thực thi lệnh phong tỏa như thế nào - dùng lực lượng Tuần duyên, Hải quân hay kết hợp cả hai - nhưng quyết định được đưa ra chỉ một tuần sau khi lực lượng Mỹ bất ngờ đổ bộ và bắt giữ siêu tàu chở dầu Skipper ngoài khơi Venezuela, vốn đã bị trừng phạt trước đó vì tham gia vận chuyển dầu Iran và Venezuela.
Trong thông điệp bằng chữ in hoa, ông Trump cáo buộc "chế độ Venezuela" đánh cắp tài sản của Mỹ, dính líu đến khủng bố, buôn ma túy và buôn người, đồng thời tuyên bố chính quyền Maduro đã bị Mỹ xếp vào danh sách "tổ chức khủng bố nước ngoài".
Giới chức Mỹ từ trước đó đã mô tả chiến dịch mới - bao gồm trừng phạt thân tín trong gia đình ông Maduro, đánh vào các tàu chở dầu và loạt đòn quân sự nhắm vào tàu bị coi là chở ma túy trên biển Caribe và Thái Bình Dương - là nỗ lực vừa "chống ma túy", vừa "cắt nguồn sống của chế độ Maduro".
Theo phân tích của Reuters và Guardian, mục tiêu dài hạn của Washington là tăng chi phí cầm quyền của ông Maduro, tạo sức ép kinh tế và tài chính đủ lớn để buộc Caracas phải nhượng bộ về chính trị, hoặc đối mặt với nguy cơ bất ổn nghiêm trọng trong nước.
Ngay sau khi lệnh phong tỏa được công bố, Chính phủ Venezuela cáo buộc Mỹ muốn "chiếm đoạt" nguồn tài nguyên dầu mỏ, khí đốt, vàng và các khoáng sản chiến lược khác của quốc gia Nam Mỹ này, đồng thời tuyên bố sẽ "bảo vệ đến cùng Tổ quốc".
Trong thư gửi khối liên minh dầu mỏ (OPEC) đầu tháng 12, Tổng thống Nicolas Maduro từng kêu gọi các thành viên “đoàn kết” để chống lại các đe dọa và trừng phạt ngày càng tăng của Mỹ, cho rằng Washington đang cố tạo ra một “lệnh phong tỏa trên thực tế” đối với dầu mỏ Venezuela.
Ở cấp khu vực, một số quốc gia Mỹ Latinh thân thiện với Caracas cảnh báo nguy cơ chạy đua vũ trang và mất ổn định an ninh nếu Mỹ tiếp tục triển khai thêm tàu chiến, máy bay và căn cứ tạm thời quanh Venezuela. Trong khi đó, Cuba - nước phụ thuộc nhiều vào dầu Venezuela - gọi vụ Mỹ bắt tàu Skipper là "cướp biển trên biển cả" và "khủng bố hàng hải", cho rằng các bước đi mới của Washington đe dọa an ninh năng lượng của cả vùng Caribe.
Đến thời điểm hiện tại, OPEC chưa ra tuyên bố chính thức về lệnh phong tỏa, nhưng bối cảnh là Venezuela sở hữu trữ lượng dầu đã chứng minh lớn nhất thế giới và là thành viên lâu năm của khối. Bất kỳ cú sốc nào với sản lượng nước này cũng đều được thị trường xem là rủi ro nguồn cung mang tính biểu tượng, dù thực tế trong những năm qua sản lượng đã suy giảm mạnh do trừng phạt và khủng hoảng kinh tế.
Ngay sau thông báo của ông Trump, giá dầu đã quay đầu tăng trở lại từ vùng đáy nhiều năm.
Hợp đồng dầu thô WTI trên sàn New York nhảy hơn 1% lên quanh 55,8-56 USD/thùng trong phiên sáng 17-12 tại châu Á, phục hồi sau đà bán tháo khi giá dầu thế giới WTI giảm gần 2% về 57 USD/thùng vào tuần trước do lo ngại dư cung.
Dầu thô tiêu chuẩn châu Âu (Brent Biển Bắc) tăng khoảng 1%, dao động quanh 59-59,5 USD/thùng, phục hồi nhẹ từ vùng giá thấp nhất trong gần 5 năm.
Hãng Reuters và các trang chuyên về năng lượng đánh giá lệnh phong tỏa có thể đe dọa 400.000-500.000 thùng/ngày xuất khẩu của Venezuela - một con số không quá lớn so với quy mô thị trường dầu toàn cầu, nhưng đủ để đẩy mức bù rủi ro địa - chính trị tăng lên và làm giá dầu nhạy cảm hơn với các tin tức xấu khác.
Venezuela vốn đã chịu nhiều năm suy thoái sâu, tình trạng lạm phát phi mã mất kiểm soát và dòng người di cư ồ ạt. Dầu mỏ chiếm phần lớn nguồn thu ngoại tệ của nước này. Trong bối cảnh đó, bất kỳ sự gián đoạn nào với xuất khẩu dầu đều có thể gây “cú sốc kép”:
1. Suy giảm nguồn thu ngân sách
Sau vụ bắt tàu Skipper, dữ liệu vận tải cho thấy nhiều tàu chở dầu bị trừng phạt phải neo lại ngoài khơi, dòng xuất khẩu giảm rõ rệt, chỉ còn một số tàu liên quan đến tập đoàn Chevron tiếp tục được phép chở dầu Venezuela theo các ngoại lệ trừng phạt trước đó.
Lệnh phong tỏa mới có thể khiến các hãng vận tải còn lại, kể cả những bên chưa bị trừng phạt, e ngại rủi ro và tự ngừng cập cảng Venezuela, làm doanh thu xuất khẩu giảm sâu hơn.
2. Gia tăng sức ép lạm phát và di cư
Reuters lưu ý, sức mua và hệ thống phúc lợi vốn đã rất mong manh của Venezuela có thể chịu thêm cú sốc nếu nguồn thu ngoại tệ bị bóp nghẹt, dẫn tới thiếu hụt hàng nhập khẩu thiết yếu và tăng giá trong nước.
Các tổ chức nghiên cứu xung đột cảnh báo nguy cơ làn sóng di cư mới trong trường hợp nền kinh tế Venezuela tiếp tục suy sụp vì mất nguồn thu dầu.
3. Rủi ro cho đối tác thương mại
Những nước đang mua dầu giảm giá mạnh từ Venezuela - chủ yếu ở châu Á và Caribe - có thể buộc phải tìm nguồn thay thế với chi phí cao hơn, làm thay đổi dòng chảy thương mại dầu mỏ trong ngắn hạn.
Giới phân tích cảnh báo lệnh phong tỏa của ông Trump không chỉ là một biện pháp trừng phạt kinh tế, mà còn chứa đựng rủi ro an ninh và pháp lý đáng kể.
1. Nguy cơ xung đột trên biển
Mỹ đã điều động hàng nghìn binh sĩ và gần chục tàu chiến, trong đó có tàu sân bay, tới khu vực Caribe trong những tháng gần đây, chính thức dưới danh nghĩa chống buôn ma túy. Việc áp dụng phong tỏa thực tế với tàu dầu có thể dẫn tới đụng độ ngoài ý muốn nếu tàu Venezuela hoặc bên thứ ba chống đối.
Một số nghị sĩ Mỹ thuộc Đảng Dân chủ đã gọi động thái này là "hành động chiến tranh" nếu bị hiểu là phong tỏa hải quân, đồng thời chất vấn việc Nhà Trắng chưa xin phép Quốc hội cho một chiến dịch quân sự quy mô lớn chống Venezuela.
2. Tranh cãi pháp lý quốc tế
Cuba và một số nước đã lên án vụ bắt tàu Skipper là vi phạm luật pháp quốc tế và chủ quyền quốc gia, cho rằng Mỹ đang mở rộng phạm vi thực thi trừng phạt ngoài lãnh hải của mình. Với lệnh phong tỏa mới, nguy cơ kiện tụng tại các tòa án quốc tế hoặc trọng tài thương mại càng tăng nếu tàu thuộc bên thứ ba bị chặn hoặc tịch thu.
3. Tác động dây chuyền tới thị trường tài chính
Các nhà giao dịch dầu cho rằng nếu lệnh phong tỏa kéo dài, biến động giá dầu có thể tăng mạnh, kéo theo tác động dây chuyền tới lạm phát toàn cầu - vấn đề nhạy cảm ngay cả khi Fed cắt giảm lãi suất 0,25% lần 3 để hỗ trợ nền kinh tế - cũng như gây áp lực lên chi phí vận tải biển và thị trường trái phiếu.
Trong ngắn hạn, các chuyên gia năng lượng nhận định giá dầu nhiều khả năng duy trì mặt bằng cao hơn so với trước khi lệnh phong tỏa được công bố, nhưng mức tăng sẽ còn phụ thuộc vào:
Cách thức Mỹ thi hành phong tỏa: chỉ nhắm vào tàu đã bị trừng phạt hay mở rộng sang các tàu khác nghi ngờ vi phạm?
Phản ứng của Caracas và các đồng minh: Venezuela có tìm cách phá vòng vây bằng đổi cờ, đổi chủ sở hữu tàu, hay nhờ bên thứ ba mua hộ dầu?
Quan điểm của OPEC và các nhà sản xuất khác: liệu có động thái điều chỉnh sản lượng để điều hòa cán cân cung ứng thị trường nhằm bù đắp nguồn cung thiếu hụt từ Venezuela hay không?
Về trung hạn, giới quan sát cảnh báo bất kỳ sai lầm tính toán nào cũng có thể biến cuộc đối đầu hiện tại thành một cuộc khủng hoảng an ninh khu vực, trong bối cảnh vùng Caribe - với các tuyến vận tải dầu mỏ quan trọng - đang chứng kiến mật độ hiện diện quân sự và các vụ tấn công trên biển tăng cao.
Trong thời gian tới, các thị trường tài chính, doanh nghiệp nhập khẩu - xuất khẩu dầu và nhà đầu tư năng lượng sẽ theo sát:
Mọi tuyên bố mới từ Nhà Trắng, Bộ Quốc phòng và Bộ Tài chính Mỹ về cách thực thi lệnh phong tỏa;
Phản ứng của Tổng thống Nicolas Maduro và khả năng Caracas tìm kiếm hỗ trợ chính trị - kinh tế từ OPEC, Nga, Trung Quốc hay các nước Mỹ Latinh khác;
Diễn biến giá dầu Brent, WTI và chênh lệch giá giữa các loại dầu thay thế cho dầu Venezuela.
Trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Venezuela bước vào giai đoạn nguy hiểm nhất kể từ khi cuộc khủng hoảng bùng phát, lệnh "phong tỏa dầu Venezuela" mà Tổng thống Trump vừa công bố được xem là bước leo thang lớn cả về kinh tế lẫn quân sự. Diễn biến tiếp theo - từ bàn đàm phán ngoại giao cho tới những con số trên bảng giá dầu - sẽ quyết định liệu đây chỉ là một vòng tăng áp lực mới, hay là khởi đầu của một cuộc khủng hoảng năng lượng và an ninh khu vực sâu rộng hơn.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và cũng không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hay các lĩnh vực khác để bạn có thể dựa vào. Không có ý kiến nào trong tài liệu này được coi là khuyến nghị từ EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hay chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân nào.
