Giao dịch
2025-09-16
Trong thị trường tài chính hiện nay, các quỹ ETF ngày càng được nhiều nhà đầu tư quan tâm bởi vì tính minh bạch và khả năng phản ánh sát sao diễn biến chỉ số. Tuy nhiên, để duy trì sự bám sát đó, quỹ cần thực hiện một hoạt động quan trọng gọi là cơ cấu quỹ ETF.
Cơ cấu quỹ ETF là quá trình quỹ hoán đổi danh mục (Exchange Traded Fund) tiến hành điều chỉnh lại tỷ trọng hoặc thay đổi danh mục cổ phiếu để đảm bảo bám sát chỉ số tham chiếu. Hiểu đơn giản hơn, cơ cấu quỹ ETF là bộ máy tự động đảm bảo danh mục của quỹ luôn phản ánh chính xác chỉ số cơ sở.
Trong tiếng Anh, hoạt động này được gọi là rebalancing (tái cân bằng) hoặc reconstitution (tái cấu trúc), tùy mức độ điều chỉnh. Mục tiêu chính của cơ cấu là làm giảm thiểu sai lệch giữa hiệu suất quỹ và chỉ số gốc mà quỹ theo dõi (tracking error).
Cơ cấu ETF có thể bao gồm việc thêm bớt cổ phiếu ETF trong rổ, điều chỉnh tỷ trọng theo vốn hóa hoặc loại bỏ các mã không còn đáp ứng tiêu chí như thanh khoản, room ngoại hay vốn hóa tự do chuyển nhượng (free-float).
Thông thường, có hai hình thức chính là cơ cấu định kỳ và cơ cấu bất thường.
Cơ cấu định kỳ
Hầu hết các quỹ thực hiện cơ cấu theo chu kỳ cố định như hàng quý, 6 tháng hoặc hàng năm tùy theo quy định của từng bộ chỉ số.
Ví dụ lịch cơ cấu ETF VN30 thường diễn ra 2 lần/năm vào tháng 1 và tháng 7. Trong khi đó, ETF VNDiamond và VNFinlead lại cơ cấu theo quý.
Việc cơ cấu định kỳ này giúp quỹ duy trì sự cân đối danh mục và hạn chế tracking error so với chỉ số tham chiếu.
Cơ cấu bất thường
Trường hợp phổ biến khiến quỹ phải cơ cấu bất thường có thể xảy ra khi cổ phiếu bị hủy niêm yết, sáp nhập hoặc chia tách doanh nghiệp hoặc cổ phiếu mất thanh khoản nghiêm trọng. Đây là những tình huống buộc quỹ phải thêm bớt cổ phiếu ETF để bảo đảm danh mục tuân thủ đúng tiêu chí đã đặt ra.
Cách theo dõi cơ cấu ETF
Nhà đầu tư có thể theo dõi lịch cơ cấu quỹ ETF thông qua thông báo chính thức từ nhà cung cấp chỉ số và báo cáo cập nhật của các công ty quản lý quỹ.
Với thị trường Việt Nam, các quỹ ETF phổ biến đều công bố lịch cơ cấu rõ ràng trên website, factsheet định kỳ và các thông cáo báo chí.
Quy trình cơ bản của hoạt động cơ cấu quỹ ETF thường diễn ra như sau:
Bước 1: Nhà cung cấp chỉ số công bố rổ mới
Trước kỳ lịch cơ cấu ETF, nhà cung cấp chỉ số sẽ công bố danh mục điều chỉnh. Thông tin có thể bao gồm thêm bớt cổ phiếu ETF và thay đổi tỷ trọng theo vốn hóa, thanh khoản hoặc free-float. Đây là cơ sở để các quỹ ETF chuẩn bị cho việc tái cân bằng (rebalancing hoặc reconstitution).
Bước 2: Quỹ tính toán tỷ trọng mục tiêu và đặt lệnh với AP
Sau khi có rổ mới, ban quản lý quỹ sẽ tính toán lại tỷ trọng danh mục để khớp với chỉ số. Các lệnh creation/redemption ETF được thực hiện thông qua AP (Authorized Participants) - những tổ chức trung gian giúp quỹ tạo mới hoặc rút bớt chứng chỉ quỹ dựa trên rổ cổ phiếu cơ sở.
Bước 3: Thực hiện lệnh và giám sát iNAV/premium/discount
Trong quá trình giao dịch, quỹ sẽ thực thi lệnh mua/bán các mã cổ phiếu theo tỷ trọng mục tiêu. Đồng thời bộ phận quản lý phải giám sát chặt chẽ iNAV (Net Asset Value trong ngày) và mức premium–discount ETF để tối ưu chi phí, hạn chế trượt giá và rủi ro.
Bước 4: Hoàn tất cơ cấu và đo lường kết quả
Sau khi danh mục được điều chỉnh, quỹ tiến hành kiểm tra hiệu suất và đo lường tracking error sau cơ cấu. Kết quả này phản ánh mức độ quỹ bám sát chỉ số và là thước đo uy tín của đơn vị quản lý.
Cơ cấu quỹ ETF thường tạo biến động ngắn hạn trên thị trường:
Tác động cung- cầu: Cổ phiếu được thêm vào rổ thường tăng nhờ dòng tiền quỹ mua vào, trong khi cổ phiếu bị loại chịu áp lực bán mạnh.
Hiệu ứng front-run & chênh lệch giá - iNAV: Nhà đầu tư đón đầu cơ cấu khiến giá biến động sớm, kéo theo rủi ro premium- discount ETF giãn rộng.
Rủi ro thanh khoản: Giao dịch khối lượng lớn dễ gây trượt giá và basis đặc biệt là với cổ phiếu thanh khoản kém.
Nhà đầu tư có thể theo dõi danh sách ứng viên có khả năng được thêm hoặc bị loại khỏi rổ ETF dựa trên các tiêu chí sàng lọc như vốn hóa, thanh khoản, free-float hay room ngoại. Việc quan sát sớm giúp dự đoán xu hướng dòng tiền và nắm bắt cơ hội khi lịch cơ cấu ETF cận kề.
Không ít nhà đầu tư lựa chọn xây dựng kịch bản “trước - trong - sau” ngày cơ cấu. Trước ngày chính thức, có thể xuất hiện hiệu ứng front-run đẩy giá tăng/giảm sớm, trong ngày cơ cấu, thanh khoản thường đột biến còn sau ngày cơ cấu, giá có thể quay lại trạng thái cân bằng. Lưu ý tránh đu bám khi premium/discount ETF giãn mạnh, bởi rủi ro chênh lệch so với iNAV rất lớn.
Chiến lược theo cơ cấu chỉ nên áp dụng với tỷ trọng nhỏ trong danh mục. Nhà đầu tư cần đặt dừng lỗ rõ ràng, theo dõi iNAV ETF, khối lượng creation/redemption của AP và tính thanh khoản của cổ phiếu trong rổ. Điều này giúp hạn chế trượt giá (slippage) và rủi ro basis khi giao dịch khối lượng lớn.
Công bố của nhà cung cấp chỉ số: Là nguồn tin quan trọng nhất, quyết định việc thêm bớt cổ phiếu ETF và thay đổi tỷ trọng.
Bản tin quỹ và ETF factsheet: Tài liệu giúp nhà đầu tư nắm rõ cách quỹ vận hành và mức độ bám sát chỉ số.
Dữ liệu iNAV và premium/discount: Công cụ cho thấy quỹ đang giao dịch sát hay lệch so với giá trị tài sản ròng.
Khối lượng creation/redemption: Phản ánh dòng tiền vào - ra quỹ.
Tóm lại, hiểu rõ về cơ cấu quỹ ETF có thể giúp nhà đầu tư không chỉ nắm bắt được cơ hội từ những biến động giá trong quá trình điều chỉnh danh mục mà còn giảm thiểu rủi ro giao dịch không cần thiết, qua đó gia tăng lợi nhuận ngắn hạn và xây dựng danh mục bền vững trong dài hạn.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và cũng không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hay các lĩnh vực khác để bạn có thể dựa vào. Không có ý kiến nào trong tài liệu này được coi là khuyến nghị từ EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hay chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân nào.
