Đăng vào: 2025-10-22
Nếu bạn đã từng đi du lịch nước ngoài, hẳn bạn đã từng trải nghiệm sức mạnh của tỷ giá hối đoái. Hãy tưởng tượng bạn đang đứng ở quầy giao dịch tại sân bay với 100 bảng Anh trên tay, xem nhân viên bán hàng quy đổi sang euro. Tỷ giá mà họ báo sẽ quyết định số tiền của bạn có giá trị bao nhiêu ở một quốc gia khác. Con số đó không cố định. Nó biến động liên tục, từng giây, khi các nhà giao dịch trên khắp thế giới mua bán các loại tiền tệ trị giá hàng nghìn tỷ đô la mỗi ngày.
Tỷ giá hối đoái là nhịp đập của nền kinh tế toàn cầu. Chúng quyết định giá cả hàng hóa nhập khẩu, ảnh hưởng đến lạm phát và lợi nhuận đầu tư nước ngoài. Cho dù bạn là khách du lịch mua đồng yên ở Tokyo hay doanh nghiệp nhập khẩu từ châu Âu, bạn đều phải đối mặt với tỷ giá hối đoái hàng ngày.
Tỷ giá hối đoái là giá của một loại tiền tệ được thể hiện bằng một loại tiền tệ khác. Nếu tỷ giá GBP/USD là 1,25, điều đó có nghĩa là một bảng Anh có thể mua được 1,25 đô la Mỹ. Mỗi báo giá tỷ giá đều liên quan đến hai loại tiền tệ: đồng tiền cơ sở (đồng tiền thứ nhất) và đồng tiền báo giá (đồng tiền thứ hai). Khi tỷ giá tăng, đồng tiền cơ sở mạnh lên. Khi giảm, đồng tiền cơ sở yếu đi. Ví dụ: nếu tỷ giá GBP/USD tăng từ 1,25 lên 1,30, đồng bảng Anh đã tăng giá so với đồng đô la.
Tỷ giá hối đoái có thể là tỷ giá danh nghĩa, phản ánh giá thị trường, hoặc tỷ giá thực tế, điều chỉnh theo chênh lệch lạm phát giữa các quốc gia. Tỷ giá thực tế cho biết giá cả hàng hóa và dịch vụ ở một quốc gia so với quốc gia khác sau khi đã tính đến lạm phát.
Để hiểu sâu hơn về cách xác định giá trị giữa hai đồng tiền, điều quan trọng là phải nắm rõ về nơi diễn ra các giao dịch tiền tệ quốc tế. Đây là một không gian tài chính rộng lớn, nơi mà các đồng tiền từ khắp nơi trên thế giới được mua và bán liên tục, hình thành nên giá trị tương đối của chúng. Chính tại sàn giao dịch tiền tệ toàn cầu này, người ta mới có thể thấy rõ sự biến động của các loại tiền tệ trong thời gian thực.
Trong hệ thống này, chính phủ hoặc ngân hàng trung ương thiết lập và duy trì một tỷ giá cụ thể. Ví dụ, đồng đô la Hồng Kông được neo ở mức khoảng 7,80 đô la Mỹ. Hệ thống cố định mang lại sự ổn định cho thương mại nhưng hạn chế tính linh hoạt của tiền tệ.
Ở đây, tỷ giá được xác định bởi cung và cầu trên thị trường mở. Các loại tiền tệ như bảng Anh, euro và đô la Mỹ được thả nổi tự do. Giá trị của chúng thay đổi dựa trên niềm tin của nhà đầu tư, lãi suất và hiệu quả kinh tế.
Hệ thống lai này cho phép một loại tiền tệ biến động trong một phạm vi nhất định, với sự can thiệp của ngân hàng trung ương khi biến động trở nên quá mức. Đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc hoạt động theo cấu trúc như vậy.
Tỷ giá hối đoái biến động liên tục do các nhà đầu tư, doanh nghiệp và chính phủ luôn điều chỉnh cách nắm giữ và giao dịch tiền tệ. Các yếu tố chính bao gồm lãi suất, lạm phát, tăng trưởng kinh tế, cán cân thương mại và ổn định chính trị. Lãi suất cao hơn thu hút các nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận tốt hơn, làm tăng nhu cầu về đồng tiền đó. Lạm phát thấp hơn thường hỗ trợ đồng tiền mạnh hơn vì nó duy trì sức mua. Tăng trưởng GDP mạnh mẽ và cán cân thương mại tích cực có thể nâng cao giá trị của một đồng tiền, trong khi sự bất ổn từ các cuộc bầu cử hoặc xung đột toàn cầu thường làm suy yếu nó.
Trong năm 2024 và 2025, những tác động này đặc biệt rõ rệt. Khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) ám chỉ việc cắt giảm lãi suất, đồng đô la suy yếu, trong khi đồng euro tăng giá. Trong khi đó, đồng yên Nhật Bản tiếp tục suy yếu do chính sách tiền tệ siêu nới lỏng, đạt khoảng 155 yên đổi 1 đô la Mỹ vào giữa năm 2025, mức thấp nhất trong hơn ba thập kỷ.
Tỷ giá hối đoái là xương sống của thị trường ngoại hối (forex), nơi các loại tiền tệ được giao dịch theo cặp. Các nhà giao dịch dự đoán xem một loại tiền tệ sẽ tăng hay giảm so với loại tiền tệ khác. Nếu một nhà giao dịch tin rằng đồng euro sẽ mạnh lên so với đồng đô la, họ sẽ mua cặp EUR/USD. Nếu họ dự đoán nó sẽ yếu đi, họ sẽ bán ra. Biến động nhỏ nhất có thể đo lường được được gọi là pip, viết tắt của "percentage in point" (điểm phần trăm).
Thị trường ngoại hối là thị trường lớn nhất thế giới. Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, khối lượng giao dịch hàng ngày đạt khoảng 7,5 nghìn tỷ đô la Mỹ vào năm 2025, phản ánh quy mô và tính thanh khoản toàn cầu to lớn của thị trường này.
Hãy tưởng tượng một nhà nhập khẩu ô tô có trụ sở tại Anh mua xe từ Nhật Bản. Nếu một chiếc xe có giá 3 triệu yên và tỷ giá GBP/JPY là 180, nhà nhập khẩu sẽ phải trả 16.667 bảng Anh cho mỗi chiếc. Nếu đồng bảng Anh giảm xuống còn 175, chiếc xe đó giờ có giá 17.143 bảng Anh. Sự thay đổi nhỏ trong tỷ giá hối đoái này làm tăng thêm gần 500 bảng Anh vào chi phí mỗi chiếc xe của nhà nhập khẩu.
Bây giờ hãy tưởng tượng một nhà giao dịch đang theo dõi cùng một biến động. Bằng cách dự đoán chính xác sự sụt giảm của đồng bảng Anh, họ có thể kiếm lời bằng cách bán GBP/JPY trước và đóng vị thế khi tỷ giá giảm.
Khi tham gia vào thị trường này, bạn sẽ thường xuyên bắt gặp cách thức các đồng tiền được ghép đôi để giao dịch, ví dụ như EUR/USD hay USD/JPY. Sự chuyển động của những giá trị này không phải là ngẫu nhiên, mà chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố kinh tế vĩ mô. Một trong số đó là hiện tượng mất giá hay tăng giá của đồng tiền – tức lạm phát hoặc giảm phát, có tác động đáng kể đến sức mua và niềm tin vào một nền kinh tế.
Tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực hơn là thương mại quốc tế. Đồng nội tệ yếu có thể khiến hàng hóa nhập khẩu đắt đỏ hơn, đẩy lạm phát lên cao. Ngược lại, điều này có lợi cho các nhà xuất khẩu vì hàng hóa của họ trở nên rẻ hơn ở nước ngoài. Du khách cảm nhận trực tiếp sự khác biệt. Đồng bảng Anh mạnh hơn đồng nghĩa với việc du lịch nước ngoài rẻ hơn, trong khi đồng bảng Anh yếu hơn khiến mọi thứ, từ cà phê ở Paris đến khách sạn ở New York, trở nên đắt đỏ hơn. Ngay cả các khoản đầu tư dài hạn như lương hưu và các quỹ đầu tư toàn cầu cũng phụ thuộc vào tỷ giá hối đoái. Khi đồng bảng Anh tăng giá, thu nhập ở nước ngoài sẽ giảm, và ngược lại.
Đây là giá của một loại tiền tệ so với một loại tiền tệ khác, cho biết bạn có thể mua được bao nhiêu tiền nước ngoài bằng đồng nội tệ của mình.
Chúng biến động do thay đổi lãi suất, lạm phát, mất cân bằng thương mại và sự thay đổi niềm tin của nhà đầu tư. Tin tức về chính sách của ngân hàng trung ương hoặc dữ liệu kinh tế có thể khiến tiền tệ biến động chỉ trong vài phút.
Trong hệ thống tỷ giá thả nổi, tỷ giá được xác định bởi cung và cầu trên thị trường toàn cầu. Trong hệ thống tỷ giá cố định, các ngân hàng trung ương duy trì tỷ giá thông qua can thiệp, mua hoặc bán tiền tệ để giữ ổn định.
Hiểu biết về tỷ giá hối đoái giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về cách thức vận hành của nền kinh tế thế giới. Năm 2025, khi lạm phát giảm bớt và các ngân hàng trung ương lớn áp dụng chính sách tiền tệ thận trọng hơn, biến động tiền tệ đã ổn định từ mức cực đoan thời đại đại dịch. Tuy nhiên, những khác biệt về tăng trưởng kinh tế, động lực thương mại và tâm lý nhà đầu tư vẫn tiếp tục thúc đẩy những thay đổi tinh tế mà các nhà giao dịch và người tiêu dùng có thể hưởng lợi. Việc nhận biết những biến động này giúp bạn phân tích các tiêu đề kinh tế và đưa ra các quyết định tài chính sáng suốt hơn, từ việc lập ngân sách du lịch đến đa dạng hóa danh mục đầu tư.
Ngoài ra, để có cái nhìn toàn diện hơn, người học cần tìm hiểu về những nguyên nhân chính khiến giá trị tiền tệ thay đổi, từ chính sách tiền tệ của các quốc gia đến các sự kiện kinh tế toàn cầu. Các tổ chức quyền lực như vai trò của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed) có ảnh hưởng rất lớn đến đồng USD và gián tiếp tác động lên toàn bộ thị trường tiền tệ quốc tế. Việc theo dõi sát sao những thông tin này sẽ giúp bạn đưa ra những nhận định chính xác hơn về dòng chảy của vốn.
Tỷ giá hối đoái: Giá trị của một loại tiền tệ so với một loại tiền tệ khác. Nó cho bạn biết bạn có thể đổi được bao nhiêu ngoại tệ cho đồng nội tệ của mình và tỷ giá này liên tục thay đổi tùy theo điều kiện kinh tế và hoạt động thị trường.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và không nên được coi là) tư vấn tài chính, đầu tư hoặc các hình thức tư vấn khác mà chúng ta nên tin cậy. Không có ý kiến nào trong tài liệu này cấu thành khuyến nghị của EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hoặc chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân cụ thể nào.
