จากทุเรียนสู่ความล่าช้า: แรงขับเคลื่อนการค้าของเวียดนามถูกทดสอบ

ภาคการส่งออกของเวียดนามในปี 2025 กำลังฟื้นตัวอย่างรวดเร็ว โดยกลุ่มสินค้ากล้วย อาหารทะเล ทุเรียน และผลิตภัณฑ์ไม้กำลังได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นในตลาดต่างประเทศ อย่างไรก็ดี ปัญหาในเชิงโครงสร้างก็เริ่มปรากฏให้เห็น ขณะที่ความต้องการทั่วโลกเพิ่มสูงขึ้น ผู้ค้าและผู้กำหนดนโยบายกลับต้องเผชิญแรงกดดันในการปรับปรุงกระบวนการออกใบรับรองและระบบราชการให้คล่องตัว โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสินค้าการเกษตร

"เวียดนามชนะในด้านความโดดเด่นทางการค้าและการเติบโตของภาคส่วน" เดวิด แบร์เร็ตต์ ซีอีโอของ EBC Financial Group (UK) Ltd. กล่าว "แต่ผู้ค้าต้องจับตาทั้งเรื่องของการเติบโตและจุดเสียดทาน เพราะแม้ว่าการส่งออกจะเฟื่องฟูในต่างประเทศ แต่อาจสะดุดติดขัดที่ด่านศุลกากร"

กลุ่มสินค้าเกษตรที่โดดเด่น: ผลไม้ อาหารทะเล และผลิตภัณฑ์ไม้

การส่งออกผลไม้และผักของเวียดนามในช่วง 7 เดือนแรกของปี 2025 มีมูลค่ากว่า 3.8 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ โดยมีทุเรียน มะพร้าว แก้วมังกร และลิ้นจี่ เป็นสินค้าหลักที่ขับเคลื่อนการเติบโต สำหรับทุเรียนเพียงอย่างเดียวสร้างรายได้ 3.3 พันล้านดอลลาร์สหรัฐในปี 2024 และอีกกว่า 360 ล้านดอลลาร์สหรัฐในเดือนมิถุนายนปีนี้ นักวิเคราะห์ของ EBC Financial Group ระบุว่า ปัจจัยที่ช่วยเสริมความแข็งแกร่งของเวียดนามในฐานะผู้จัดหาทุเรียนระดับแถวหน้า ได้แก่ การยกระดับการตรวจสอบคุณภาพข้ามพรมแดน และการขนส่งทางรางโดยตรงสู่จีน มะพร้าวเวียดนามก็กำลังได้รับความนิยมเช่นกัน แม้จะเคยถูกสินค้าจากไทยและฟิลิปปินส์บดบัง แต่ในปีนี้ราคาส่งออกขยับขึ้นมาที่ 7.26 ดอลลาร์สหรัฐต่อกิโลกรัม จากเดิมเพียง 1.21 ดอลลาร์สหรัฐในปี 2022 อันเป็นผลจากความต้องการทั่วโลกที่เพิ่มสูงขึ้น โดยเฉพาะในเกาหลีใต้และตะวันออกกลางที่ต้องการเครื่องดื่มจากธรรมชาติและพืชเป็นส่วนประกอบ

การส่งออกอาหารทะเล โดยเฉพาะกุ้ง ก็กำลังฟื้นตัวอย่างโดดเด่น ระหว่างเดือนมกราคมถึงมิถุนายน 2025 เวียดนามส่งออกกุ้งไปยังจีน (รวมฮ่องกง) คิดเป็นมูลค่าเกือบ 595 ล้านดอลลาร์ เพิ่มขึ้นกว่า 80% จากปีก่อน ซึ่งนับเป็นครั้งแรกที่จีนแซงหน้าสหรัฐในฐานะตลาดนำเข้ากุ้งรายใหญ่ที่สุดของเวียดนาม การขนส่งสู่จีนกำลังเร่งตัวขึ้น ราคาคงที่มากขึ้น อันเป็นผลจากการเปิดประเทศและการผ่อนคลายอุปสรรคทางการค้า

ภาคธุรกิจไม้ของเวียดนามแม้ไม่ค่อยเป็นที่กล่าวถึง แต่ก็เป็นขุมพลังสำคัญของภาคการค้าอุตสาหกรรม ในครึ่งแรกของปี 2025 เวียดนามส่งออกไม้คิดเป็นมูลค่า 8.21 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ เพิ่มขึ้น 8.9% เมื่อเทียบกับปีก่อน โดยตลาดหลักคือสหรัฐ (55.6%) ญี่ปุ่น และจีน ทั้งนี้ความยั่งยืนกลายเป็นจุดขายหลัก ผู้ส่งออกเวียดนามจำนวนมากจึงหันมาใช้ใบรับรอง FSC (Forest Stewardship Council) เพื่อเข้าสู่ตลาดที่ให้ความสำคัญด้านสิ่งแวดล้อมและธรรมาภิบาล โดยเฉพาะในกลุ่มสินค้ามูลค่าเพิ่มอย่างเฟอร์นิเจอร์และไม้แปรรูป

ปัญหาระเบียบราชการ: ความล่าช้า การทิ้งสินค้า และโอกาสที่พลาดไป

แม้เวียดนามจะมีแรงส่งการส่งออกที่แข็งแกร่ง แต่ผู้ค้าควรจับตาดูจุดอ่อนที่ซ่อนอยู่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสินค้าส่งออกที่จำกัดเวลา เช่น ผลไม้เน่าเสียง่าย ยกตัวอย่างเช่น ผู้ส่งออกแก้วมังกรกำลังเผชิญกับความล่าช้าในการรับรองมาตรฐานซึ่งมีค่าใช้จ่ายสูง ซึ่งเปลี่ยนโอกาสทางการตลาดให้กลายเป็นต้นทุนจม ตามรายงานของ VietnamNet Global แก้วมังกรที่ได้รับใบรับรอง GlobalGAP กว่า 100 ตันเน่าเสียหลังเก็บไว้ในคลังเย็นนานถึง 20 วัน ขณะที่อีก 50–70 ตันยังคงถูกกักในคลังโดยยังไม่ได้รับอนุมัติให้ส่งออก

บริษัท Son Tra ในเมือง Lam Đồng ซึ่งเป็นผู้ส่งออกรายใหญ่รายหนึ่ง ต้องทิ้งข้าวสารทั้งหมด 40 ตัน และลดราคาอีก 50 ตัน เหลือเพียง 1,000–2,000 ดองต่อกิโลกรัม ซึ่งลดลงประมาณ 10 เท่าจากอัตราปกติที่ผูกกับสหภาพยุโรปซึ่งอยู่ที่ 20,000 ดองต่อกิโลกรัม

ทาง EBC เตือนว่า “คอขวดในระยะสุดท้าย” เหล่านี้สะท้อนถึงช่องว่างที่ขยายตัวระหว่างความพร้อมด้านการผลิตของเวียดนามกับขีดความสามารถด้านกระบวนการกำกับดูแล ซึ่งเป็นความเสี่ยงที่ผู้ค้าควรคำนวณไว้ล่วงหน้า

โดยเฉพาะในสหภาพยุโรปที่กำลังเข้มงวดมากขึ้นในด้านการตรวจสอบแหล่งที่มา การจำกัดสารเคมีตกค้าง และการจัดการเอกสารห่วงโซ่ความเย็น ส่งผลให้หน่วยงานของเวียดนามต้องออกคำสั่งใหม่ เพื่อหลีกเลี่ยงการละเมิดด้านการส่งออกผ่านประเทศที่สาม ทั้งนี้ ผู้ค้าควรคาดการณ์ว่าความเข้มงวดดังกล่าวอาจนำไปสู่ระยะเวลาดำเนินการที่ยาวนานขึ้น การปล่อยสินค้าไม่สม่ำเสมอ และต้นทุนที่สูงขึ้น

ผลกระทบต่อผู้ค้าทั่วโลก

ข้อมูลการส่งออกของเวียดนามในปัจจุบันกำลังบอกเล่าเรื่องราวของ "สองตลาด" ด้านหนึ่งคือความต้องการที่พุ่งสูงของกุ้ง ทุเรียน มะพร้าว และไม้ที่ได้รับการรับรอง FSC ซึ่งช่วยเสริมบทบาทของเวียดนามในห่วงโซ่คุณค่าของเอเชีย แต่อีกด้านหนึ่งคือการเพิ่มขึ้นของอุปสรรคเชิงระบบและข้อกำหนดใหม่ที่ส่งผลต่อการส่งออก เช่น แก้วมังกรและพริกไทย

EBC แนะนำให้ผู้ค้าอย่ามองเพียงแค่ตัวเลขการส่งออกที่สวยงาม แต่ควรติดตามรายละเอียดเชิงปฏิบัติ เช่น ระยะเวลาการผ่านพิธีการศุลกากร ความล่าช้าในการออกใบรับรองในประเทศ และระยะเวลาขนส่ง โดยเฉพาะในสินค้าที่เน่าเสียง่ายหรือมีฤดูกาลสั้น เพราะเพียงแค่ความล่าช้าไม่กี่วัน อาจทำให้การซื้อขายขาดทุนได้ทันที

สำหรับผู้ที่ซื้อขายสินค้าเกษตรหรือฟิวเจอร์สของสินค้าโภคภัณฑ์ เวียดนามถือเป็นตลาดที่มีทั้งโอกาสและความซับซ้อน ผู้ที่สามารถระบุจุดที่ความต้องการแข็งแกร่งแต่ติดขัดด้วยปัญหาเชิงโครงสร้าง หรือจุดที่การปฏิบัติตามมาตรฐาน ESG เปิดประตูสู่ตลาดพรีเมียมได้ ย่อมมีความได้เปรียบเชิงกลยุทธ์เพราะในสภาพแวดล้อมการค้าเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่เปลี่ยนแปลงรวดเร็ว ความคล่องตัวสำคัญพอๆกับข้อมูลเชิงลึก

ข้อสงวนสิทธิ์: บทความนี้สะท้อนถึงข้อสังเกตของ EBC Financial Group และหน่วยงานทั่วโลกทั้งหมด บทความนี้ไม่ใช่คำแนะนำทางการเงินหรือการลงทุน การซื้อขายสินค้าโภคภัณฑ์และอัตราแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ (FX) มีความเสี่ยงสูงที่จะขาดทุน ซึ่งอาจมากกว่าเงินลงทุนเริ่มต้นของคุณ โปรดปรึกษาที่ปรึกษาทางการเงินที่มีคุณสมบัติเหมาะสมก่อนตัดสินใจซื้อขายหรือลงทุนใดๆ เนื่องจาก EBC Financial Group และหน่วยงานในเครือจะไม่รับผิดชอบต่อความเสียหายใดๆ ที่เกิดขึ้นจากการอ้างอิงข้อมูลนี้