YOY là gì? Phân tích tăng trưởng so với cùng kỳ cho nhà đầu tư

Yoy là gì và tại sao chỉ số tăng trưởng hàng năm này lại là công cụ không thể thiếu trong bộ phân tích của mọi nhà đầu tư, từ việc đánh giá sức khỏe doanh nghiệp, so sánh hiệu suất kinh doanh đến việc dự báo các xu hướng tương lai trên thị trường tài chính.

Yoy là gì? Đây là từ viết tắt của thuật ngữ tiếng Anh Year over Year, có nghĩa là so sánh cùng kỳ năm ngoái, một phương pháp được sử dụng để đối chiếu số liệu của một khoảng thời gian nhất định (tháng, quý) với cùng khoảng thời gian đó trong năm liền trước. Phép so sánh này giúp loại bỏ yếu tố mùa vụ và cung cấp một cái nhìn chính xác hơn về tốc độ tăng trưởng thực của một chỉ tiêu tài chính.

Hãy cùng EBC khám phá sâu hơn về chỉ số này và đăng ký tài khoản tại EBC để áp dụng kiến thức vào thực tiễn.

Trong bài viết này, EBC sẽ cùng bạn đi sâu vào công thức tính yoy, cách diễn giải kết quả, phân tích các ví dụ thực tiễn và so sánh yoy với các chỉ số quan trọng khác, giúp bạn xây dựng một nền tảng kiến thức vững chắc về phân tích tài chính và hiệu suất kinh doanh.

Các ý chính:

• Định nghĩa: YoY (Year over Year) là chỉ số đo lường và so sánh sự thay đổi của một dữ liệu cụ thể trong một kỳ (tháng, quý) so với cùng kỳ của năm trước đó.

• Công thức: Tốc độ tăng trưởng YoY được tính bằng cách lấy số liệu kỳ hiện tại trừ đi số liệu cùng kỳ năm trước, chia cho số liệu cùng kỳ năm trước, sau đó nhân với 100%.

• Ý nghĩa: YoY giúp loại bỏ tính thời vụ, cung cấp cái nhìn khách quan về hiệu suất dài hạn và là thước đo quan trọng để các nhà đầu tư đánh giá sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

• Ứng dụng: Chỉ số này được ứng dụng rộng rãi để phân tích doanh thu, lợi nhuận, chi phí, lượng người dùng và nhiều chỉ số kinh tế vĩ mô khác.

Yoy là gì? Giải thích chỉ số tăng trưởng hàng năm

Trong lĩnh vực tài chính và đầu tư, việc hiểu rõ các chỉ số đo lường hiệu suất là yếu tố then chốt để đưa ra quyết định sáng suốt. Một trong những chỉ số cơ bản và mạnh mẽ nhất chính là YoY, hay tăng trưởng so với cùng kỳ. Chỉ số này không chỉ là một con số, mà còn là câu chuyện về hành trình phát triển, sự ổn định và tiềm năng tương lai của một doanh nghiệp hay cả một nền kinh tế.

Việc phân tích YoY không chỉ dừng lại ở việc xem xét một công ty riêng lẻ. Các nhà phân tích thường sử dụng nó để so sánh hiệu suất giữa các công ty trong cùng một ngành. Ví dụ, nếu công ty A có tăng trưởng doanh thu YoY là 15% trong khi đối thủ cạnh tranh là công ty B chỉ đạt 8%, điều này cho thấy công ty A đang chiếm lĩnh thị phần hoặc có chiến lược kinh doanh hiệu quả hơn. Đây là thông tin cực kỳ giá trị cho các nhà đầu tư khi lựa chọn cổ phiếu tiềm năng để giao dịch cổ phiếu CFD tại EBC.

Định nghĩa cốt lõi của Year over Year (YoY)

Year over Year (YoY), được dịch là tăng trưởng so với cùng kỳ năm trước, là một phương pháp so sánh số liệu tài chính hoặc kinh doanh của một giai đoạn nhất định (ví dụ: quý 1) với chính giai đoạn đó của năm trước (quý 1 năm trước). Theo định nghĩa từ các tổ chức tài chính uy tín như DSC Securities, YoY là một thuật ngữ trong kế toán và tài chính giúp chuẩn hóa việc so sánh hiệu suất theo thời gian.

Mục đích chính của việc sử dụng YoY là để loại bỏ ảnh hưởng của yếu tố mùa vụ. Ví dụ, một công ty bán lẻ thường có doanh thu quý 4 cao đột biến do các dịp lễ cuối năm. So sánh doanh thu quý 4 với quý 3 cùng năm (phân tích QoQ - Quarter over Quarter) sẽ cho thấy sự sụt giảm mạnh, nhưng điều này không phản ánh đúng hiệu suất thực tế. Thay vào đó, so sánh doanh thu quý 4 năm nay với quý 4 năm ngoái sẽ cho biết công ty có thực sự tăng trưởng hay không sau khi đã loại bỏ yếu tố lễ hội.

Các chỉ số thường được đo lường bằng YoY bao gồm:

• Doanh thu

• Lợi nhuận gộp và lợi nhuận ròng

• Thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS)

• Chi phí hoạt động

• Lượng khách hàng mới

• Lưu lượng truy cập website

Ý nghĩa và vai trò của YoY trong phân tích tài chính

Chỉ số tăng trưởng YoY đóng một vai trò không thể thiếu trong bộ công cụ của các nhà phân tích tài chính, nhà quản trị doanh nghiệp và nhà đầu tư. Tầm quan trọng của nó đến từ khả năng cung cấp một cái nhìn xuyên suốt và khách quan về quỹ đạo phát triển của một tổ chức.

Thứ nhất, YoY giúp đánh giá sức khỏe tài chính và xu hướng dài hạn. Một công ty duy trì được tốc độ tăng trưởng YoY dương và ổn định qua nhiều quý, nhiều năm cho thấy một mô hình kinh doanh bền vững và khả năng thích ứng tốt với thị trường. Ngược lại, chỉ số YoY âm liên tục là một dấu hiệu cảnh báo về các vấn đề nội tại hoặc áp lực cạnh tranh gay gắt.

Thứ hai, YoY là công cụ so sánh hiệu suất chuẩn hóa. Như đã đề cập, nó giúp so sánh công bằng giữa các công ty trong ngành, bất kể quy mô. Nhà đầu tư có thể dựa vào đây để xác định những doanh nghiệp đầu ngành, những công ty đang bứt phá hoặc những kẻ đang tụt lại phía sau. Dữ liệu này là nền tảng cho việc xây dựng một danh mục đầu tư đa dạng và hiệu quả.

Thứ ba, YoY cung cấp bối cảnh cho các báo cáo tài chính. Một con số lợi nhuận ấn tượng trong một quý có thể không mang nhiều ý nghĩa nếu không được đặt trong bối cảnh so sánh với cùng kỳ năm ngoái. Tăng trưởng YoY giúp trả lời câu hỏi: Con số này tốt hơn hay tệ hơn so với hiệu suất lịch sử, và tại sao? Điều này giúp nhà đầu tư nhìn xa hơn những biến động ngắn hạn và tập trung vào giá trị cốt lõi.

Việc so sánh dữ liệu qua các năm là một phương pháp cốt lõi để đánh giá hiệu suất. Chẳng hạn, khi xem xét sức khỏe tổng thể của một quốc gia, chúng ta thường phân tích tổng sản phẩm quốc nội (GDP) để hiểu quy mô và sự phát triển của nền kinh tế. Tương tự, để theo dõi sự thay đổi của giá cả hàng hóa và dịch vụ, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là một thước đo không thể thiếu, giúp phản ánh mức sống và áp lực lạm phát đối với người dân.

Hướng dẫn chi tiết cách tính và đọc chỉ số YoY

Việc tính toán và diễn giải chỉ số YoY không hề phức tạp nhưng đòi hỏi sự chính xác và một tư duy phân tích có hệ thống. Nắm vững phương pháp này sẽ giúp bạn nhanh chóng chuyển đổi những con số khô khan trong báo cáo tài chính thành những thông tin chi tiết có giá trị, hỗ trợ đắc lực cho các quyết định đầu tư và kinh doanh. Phần này sẽ cung cấp hướng dẫn từng bước để bạn có thể tự tin áp dụng chỉ số này.

Công thức tính tăng trưởng YoY chuẩn xác

Công thức để tính toán tốc độ tăng trưởng so với cùng kỳ (YoY) rất đơn giản và trực quan. Bạn chỉ cần lấy dữ liệu của kỳ hiện tại, trừ đi dữ liệu của cùng kỳ năm trước, sau đó chia cho dữ liệu của cùng kỳ năm trước và nhân với 100 để ra kết quả dưới dạng phần trăm.

Công thức toán học như sau:

Tăng trưởng YoY (%) = [ (Số liệu kỳ này - Số liệu cùng kỳ năm trước) / |Số liệu cùng kỳ năm trước| ] x 100%

Lưu ý: Việc sử dụng giá trị tuyệt đối (| |) ở mẫu số là để đảm bảo công thức vẫn đúng trong trường hợp số liệu cùng kỳ năm trước là một số âm (ví dụ như công ty báo lỗ).

Ví dụ thực tế:Giả sử bạn đang phân tích báo cáo tài chính của Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) và có các số liệu sau:

• Doanh thu thuần quý 1 năm 2024: 14.153 tỷ đồng.

• Doanh thu thuần quý 1 năm 2023: 13.953 tỷ đồng.

Áp dụng công thức tính tăng trưởng doanh thu YoY cho quý 1 năm 2024:

• YoY (%) = [ (14.153 - 13.953) / 13.953 ] x 100%

• YoY (%) = [ 200 / 13.953 ] x 100%

• YoY (%) ≈ 1.43%

Kết quả này cho thấy doanh thu thuần của Vinamilk trong quý 1 năm 2024 đã tăng trưởng 1.43% so với cùng kỳ năm 2023.

Hướng dẫn đọc biểu đồ YoY và diễn giải kết quả

Biểu đồ là cách trực quan nhất để theo dõi xu hướng tăng trưởng YoY qua nhiều kỳ. Thông thường, các nhà phân tích sử dụng biểu đồ cột hoặc biểu đồ đường để thể hiện chỉ số này.

• Trục hoành (trục X): Thể hiện các mốc thời gian (ví dụ: Q1/22, Q2/22, Q3/22...).

• Trục tung (trục Y): Thể hiện tỷ lệ tăng trưởng YoY (%).

• Đường tham chiếu 0%: Đây là đường cực kỳ quan trọng. Các cột hoặc điểm dữ liệu nằm trên đường này biểu thị tăng trưởng dương (tốt hơn so với cùng kỳ năm trước). Các cột hoặc điểm nằm dưới đường này biểu thị tăng trưởng âm (kém hơn so với cùng kỳ năm trước).

Khi đọc biểu đồ, bạn cần chú ý:

• Xu hướng chung: Đường biểu diễn đang đi lên, đi xuống hay đi ngang? Một xu hướng đi lên cho thấy tốc độ tăng trưởng đang được cải thiện, trong khi xu hướng đi xuống là một tín hiệu cần xem xét cẩn trọng.

• Mức độ biến động: Tốc độ tăng trưởng có ổn định không hay biến động thất thường? Sự ổn định cho thấy một doanh nghiệp có khả năng dự báo và kiểm soát tốt hoạt động kinh doanh.

• Các điểm bất thường: Tìm kiếm những quý có mức tăng trưởng hoặc sụt giảm đột biến. Hãy tìm hiểu nguyên nhân đằng sau chúng, ví dụ như một thương vụ M&A, ra mắt sản phẩm mới thành công, hoặc ảnh hưởng từ một cuộc khủng hoảng kinh tế.

Công cụ tính YoY online và mẫu file Excel

Mặc dù công thức tính YoY đơn giản, việc tính toán cho nhiều chỉ số qua nhiều kỳ có thể tốn thời gian. Để giải quyết vấn đề này, bạn có thể sử dụng các công cụ hỗ trợ.

Công cụ tính online:Nhiều trang web tài chính cung cấp sẵn các công cụ tính toán nhanh. Bạn chỉ cần nhập số liệu kỳ này và số liệu cùng kỳ năm trước, công cụ sẽ trả về kết quả ngay lập tức. Tuy nhiên, đối với nhà đầu tư chuyên nghiệp, việc tự xây dựng mô hình phân tích sẽ mang lại sự linh hoạt và kiểm soát tốt hơn.

Tạo file Excel/Google Sheets để tính YoY:Đây là phương pháp được khuyến nghị nhất. Bạn có thể tạo một bảng tính để theo dõi và tự động tính toán YoY cho các chỉ số quan trọng của một công ty.

Dưới đây là cấu trúc bảng đơn giản bạn có thể tạo:

Bạn chỉ cần nhập công thức vào cột "Tăng trưởng YoY" một lần duy nhất, sau đó có thể sao chép cho các chỉ số khác và các kỳ tiếp theo. Định dạng ô kết quả sang dạng "Percentage" để hiển thị dưới dạng phần trăm. File tính này không chỉ giúp bạn tính toán nhanh mà còn là một cơ sở dữ liệu quý giá để theo dõi lịch sử hiệu suất của công ty.

Sự biến động của các chỉ số này không chỉ cung cấp cái nhìn về hiện tại mà còn giúp dự báo xu hướng tương lai. Việc nắm rõ tác động của lạm phát và giảm phát là cực kỳ quan trọng, vì chúng ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị tiền tệ và sức mua. Những phân tích sâu rộng này là một phần không thể thiếu trong công cụ phân tích kinh tế vĩ mô của các nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư, giúp họ đưa ra các quyết định sáng suốt.

Phân tích chuyên sâu: Vận dụng YoY trong đầu tư thực chiến

Hiểu định nghĩa và cách tính YoY chỉ là bước khởi đầu. Sức mạnh thực sự của chỉ số này nằm ở khả năng vận dụng nó vào việc phân tích sâu, bóc tách các lớp thông tin để tìm ra những cơ hội đầu tư tiềm năng hoặc nhận diện rủi ro tiềm ẩn. Một nhà đầu tư thành công không chỉ nhìn vào con số YoY mà còn phải hiểu được câu chuyện đằng sau nó. Tại sao chỉ số lại tăng trưởng? Tại sao lại sụt giảm? Và điều đó có ý nghĩa gì đối với tương lai của doanh nghiệp?

Để trở thành một nhà phân tích sắc bén, bạn cần kết hợp chỉ số YoY với các thông tin khác như báo cáo của ban lãnh đạo, tình hình kinh tế vĩ mô, và bối cảnh ngành. Hãy bắt đầu hành trình đầu tư thông minh hơn bằng cách giao dịch chỉ số CFD tại EBC, nơi bạn có thể áp dụng những phân tích này vào thực tế.

Phân tích ví dụ thực tế: Chỉ số YoY của Vinamilk

Để minh họa, chúng ta sẽ tiếp tục phân tích sâu hơn về Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk - mã VNM), một trong những doanh nghiệp lớn nhất trên sàn chứng khoán Việt Nam.

Dựa trên báo cáo tài chính hợp nhất, chúng ta có số liệu sau:

Diễn giải và phân tích:

• Tăng trưởng doanh thu (1.43%): Mức tăng trưởng doanh thu YoY khá khiêm tốn. Điều này cho thấy Vinamilk đang hoạt động trong một thị trường sữa bão hòa, nơi việc mở rộng thị phần gặp nhiều thách thức. Tăng trưởng nhẹ có thể đến từ việc điều chỉnh giá bán hoặc sự tăng trưởng ở một vài dòng sản phẩm nhất định, nhưng không có sự đột phá lớn về sản lượng.

• Tăng trưởng lợi nhuận (15.43%): Đây là điểm sáng đáng chú ý. Mặc dù doanh thu chỉ tăng nhẹ, lợi nhuận sau thuế lại tăng trưởng ấn tượng ở mức hai con số. Điều này có ý nghĩa gì? Nó cho thấy Vinamilk đã quản lý chi phí cực kỳ hiệu quả. Nguyên nhân có thể đến từ việc giá nguyên vật liệu đầu vào giảm (ví dụ: giá sữa bột thế giới) hoặc công ty đã tối ưu hóa được chi phí vận hành, chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp. Biên lợi nhuận của công ty đã được cải thiện đáng kể.

Kết luận cho nhà đầu tư: Phân tích này cho thấy, dù đối mặt với thách thức về tăng trưởng doanh thu, Vinamilk đang chứng tỏ năng lực quản trị xuất sắc trong việc cải thiện hiệu quả sinh lời. Một nhà đầu tư khi nhìn vào đây có thể đánh giá rằng công ty đang tập trung vào việc tối ưu hóa lợi nhuận thay vì chạy đua mở rộng thị phần bằng mọi giá. Đây có thể là một chiến lược phù hợp trong bối cảnh kinh tế hiện tại.

Diễn giải khi YoY âm: Nguyên nhân và hàm ý

Một chỉ số YoY âm (tăng trưởng âm) thường là một tín hiệu đáng lo ngại, nhưng không phải lúc nào cũng là thảm họa. Điều quan trọng là phải tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ.

Các nguyên nhân phổ biến dẫn đến YoY âm:

• Suy thoái kinh tế vĩ mô: Khi kinh tế khó khăn, người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, ảnh hưởng đến doanh thu của hầu hết các doanh nghiệp, đặc biệt là các ngành hàng không thiết yếu.

• Cạnh tranh gia tăng: Sự xuất hiện của đối thủ mới hoặc các chiến dịch khuyến mãi rầm rộ từ đối thủ hiện tại có thể làm giảm thị phần và doanh thu của công ty.

• Vấn đề nội tại của công ty: Sản phẩm mới không được thị trường đón nhận, bê bối về chất lượng sản phẩm, hoặc chiến lược kinh doanh sai lầm có thể gây ra sụt giảm hiệu suất.

• Hiệu ứng nền cao (High Base Effect): Nếu cùng kỳ năm trước công ty có một khoản doanh thu hoặc lợi nhuận đột biến (ví dụ từ việc bán tài sản), thì việc tăng trưởng âm trong kỳ này là điều dễ hiểu và không quá tiêu cực.

• Thay đổi chính sách: Các thay đổi về quy định của chính phủ (ví dụ: thuế, chính sách nhập khẩu) cũng có thể tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh.

Hàm ý cho nhà đầu tư: Khi đối mặt với YoY âm, nhà đầu tư cần đặt câu hỏi: Đây là vấn đề tạm thời hay mang tính hệ thống? Nếu nguyên nhân đến từ suy thoái kinh tế và công ty vẫn giữ được thị phần, đó có thể là một vấn đề tạm thời. Nhưng nếu nguyên nhân đến từ việc mất lợi thế cạnh tranh, đó là một dấu hiệu rủi ro dài hạn.

So sánh YoY với các chỉ số tăng trưởng khác (QoQ, CAGR)

YoY là một chỉ số mạnh mẽ, nhưng không phải là công cụ duy nhất. Để có một bức tranh toàn cảnh và đa chiều về hiệu suất của một doanh nghiệp, nhà đầu tư cần kết hợp phân tích YoY với các chỉ số tăng trưởng khác như QoQ (Quarter over Quarter) và CAGR (Compound Annual Growth Rate). Mỗi chỉ số mang một góc nhìn riêng, và việc hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu của từng loại sẽ giúp bạn đưa ra những nhận định chính xác hơn. Việc lựa chọn sử dụng chỉ số nào phụ thuộc vào mục tiêu phân tích: bạn muốn xem xét biến động ngắn hạn, xu hướng dài hạn đã loại bỏ yếu tố mùa vụ, hay tốc độ tăng trưởng kép trung bình trong nhiều năm.

Khác biệt chính giữa YoY và QoQ (Quarter over Quarter)

QoQ, hay tăng trưởng so với quý liền trước, là chỉ số đo lường sự thay đổi của một dữ liệu tài chính trong một quý so với quý ngay trước đó. Ví dụ, so sánh doanh thu quý 2 với quý 1 cùng năm.

Sự khác biệt cốt lõi giữa hai chỉ số này nằm ở khung thời gian và mục đích sử dụng.

Khi nào nên dùng QoQ? QoQ đặc biệt hữu ích cho các công ty trong các ngành có tốc độ thay đổi nhanh như công nghệ, nơi các chu kỳ sản phẩm ngắn và hiệu suất có thể thay đổi đáng kể chỉ trong ba tháng. Nó giúp ban lãnh đạo và nhà đầu tư đánh giá nhanh hiệu quả của một chiến dịch marketing mới hoặc sự đón nhận của thị trường đối với một sản phẩm vừa ra mắt.

Khi nào nên dùng YoY và khi nào nên dùng CAGR?

CAGR (Compound Annual Growth Rate), hay Tốc độ tăng trưởng kép hàng năm, là một chỉ số dùng để đo lường tốc độ tăng trưởng trung bình của một khoản đầu tư hoặc một chỉ tiêu kinh doanh trong một khoảng thời gian dài hơn một năm, với giả định rằng lợi nhuận được tái đầu tư.

Công thức tính CAGR phức tạp hơn một chút:CAGR = [ (Giá trị cuối kỳ / Giá trị đầu kỳ)^(1 / Số năm) ] - 1

Sự khác biệt giữa YoY và CAGR nằm ở cách chúng nhìn nhận sự tăng trưởng.

Kết hợp cả ba chỉ số: Một nhà phân tích tài chính chuyên nghiệp sẽ không chỉ dùng một chỉ số. Họ sẽ dùng QoQ để nắm bắt các tín hiệu ngắn hạn, dùng YoY để hiểu xu hướng trong năm và dùng CAGR để đánh giá tầm nhìn chiến lược và sự bền vững trong dài hạn.

Đối với các doanh nghiệp và nhà đầu tư, việc áp dụng phương pháp so sánh năm này với năm trước cũng rất hữu ích để đánh giá hiệu quả hoạt động và tiềm năng phát triển. Nó là một phương pháp quan trọng để xác định tốc độ tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận hoặc các chỉ số tài chính khác. Điều này thường được thực hiện thông qua việc kiểm tra tầm quan trọng của báo cáo tài chính, nơi các số liệu được trình bày rõ ràng để người đọc có thể dễ dàng so sánh và đưa ra nhận định.

Nâng cao chiến lược đầu tư của bạn với EBC

Qua bài viết này, EBC hy vọng bạn đã có một cái nhìn toàn diện và sâu sắc về chỉ số YoY, từ định nghĩa, cách tính đến việc vận dụng trong phân tích thực tế. Việc nắm vững YoY không chỉ giúp bạn đọc hiểu các báo cáo tài chính một cách hiệu quả hơn mà còn trang bị cho bạn một lăng kính sắc bén để đánh giá sức khỏe và tiềm năng của bất kỳ doanh nghiệp nào. Đây là một kỹ năng nền tảng nhưng vô cùng quan trọng trên hành trình trở thành một nhà đầu tư thông thái.

Tuy nhiên, kiến thức chỉ thực sự trở thành sức mạnh khi được áp dụng. Chỉ số YoY, cùng với QoQ và CAGR, là những công cụ mạnh mẽ để bạn phân tích và lựa chọn các cơ hội đầu tư. Chúng giúp bạn nhìn xa hơn những con số bề mặt, hiểu được câu chuyện kinh doanh đằng sau và đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu và phân tích logic thay vì cảm tính.

Bằng việc nắm vững cách phân tích YoY và các chỉ số liên quan, bạn có thể đưa ra các quyết định đầu tư sáng suốt hơn. Hãy bắt đầu hành trình của mình bằng cách giao dịch cổ phiếu CFD tại EBC để áp dụng những kiến thức này vào thị trường thực tế.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và cũng không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hay các lĩnh vực khác để bạn có thể dựa vào. Không có ý kiến nào trong tài liệu này được coi là khuyến nghị từ EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hay chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân nào.