Quyền mua cổ phiếu là gì và 3 sai lầm khiến bạn mất tiền

Quyền mua cổ phiếu không chỉ là một thuật ngữ thông thường trên thị trường vốn mà còn là một công cụ tài chính quan trọng, một dạng chứng khoán phái sinh có giá trị bắt nguồn từ chính cổ phiếu cơ sở của doanh nghiệp.

Việc hiểu rõ bản chất của quyền lợi này sẽ mở ra cho nhà đầu tư nhiều cơ hội gia tăng giá trị tài sản và duy trì tỷ lệ sở hữu tại doanh nghiệp. Cùng chuyên gia từ EBC tìm hiểu sâu hơn về công cụ huy động vốn này và cách nó tác động đến lợi ích cổ đông cũng như thị giá của cổ phiếu.

Tổng quan về Quyền Mua Cổ Phiếu

Trên thị trường chứng khoán, các nhà đầu tư thường xuyên bắt gặp những thông báo về việc doanh nghiệp A, B, C chuẩn bị phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu. Đây chính là lúc khái niệm quyền mua cổ phiếu xuất hiện và đóng vai trò trung tâm. Nó không phải là một loại cổ phiếu thông thường mà là một quyền tài sản, một đặc quyền cho phép người nắm giữ nó được mua một lượng cổ phiếu mới nhất định từ công ty phát hành với một mức giá đã được xác định trước, thường thấp hơn đáng kể so với thị giá đang giao dịch.

Hãy tưởng tượng bạn đang là một cổ đông trung thành của một công ty phát triển tốt. Công ty này cần thêm vốn để mở rộng nhà máy, đầu tư vào công nghệ mới. Thay vì tìm kiếm các nhà đầu tư bên ngoài hay vay nợ ngân hàng, ban lãnh đạo quyết định huy động vốn trực tiếp từ những người đã tin tưởng họ - chính là các cổ đông hiện hữu. Họ đưa ra một lời đề nghị: mỗi cổ đông đang nắm giữ cổ phiếu sẽ được trao một "phiếu ưu đãi" (quyền mua) để mua thêm cổ phiếu mới với giá rẻ hơn. Đây chính là bản chất của việc phát hành quyền mua cổ phiếu.

Quyền mua cổ phiếu thật sự là gì?

Để thực sự khai thác được tiềm năng từ công cụ tài chính này, chúng ta cần đi sâu vào từng khía cạnh, từ định nghĩa học thuật đến các đặc điểm pháp lý và tài chính của nó. Đây là nền tảng kiến thức vững chắc giúp nhà đầu tư đưa ra những quyết định sáng suốt.

1. Định Nghĩa và Vai Trò Trong Thị Trường Vốn

Quyền mua cổ phiếu (Stock Subscription Right) là một loại chứng khoán phái sinh do công ty cổ phần phát hành, cấp cho các cổ đông hiện hữu quyền được mua một số lượng cổ phiếu nhất định trong đợt phát hành thêm, theo một tỷ lệ và một mức giá đã được xác định trước trong một khoảng thời gian giới hạn.

Xét dưới góc độ holonyms (khái niệm bao quát), quyền mua cổ phiếu thuộc các nhóm sau:

• Chứng khoán phái sinh (Derivative security): Giá trị của quyền mua không tự nó tồn tại mà bắt nguồn từ giá trị của tài sản cơ sở, chính là cổ phiếu của công ty. Sự biến động của thị giá cổ phiếu sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị của quyền mua.




• Công cụ tài chính (Financial instrument): Nó là một hợp đồng có giá trị tiền tệ, xác lập quyền lợi cho người nắm giữ và nghĩa vụ cho bên phát hành (công ty).




• Quyền tài sản (Property right): Đây là một quyền lợi hữu hình, có thể định giá, chuyển nhượng và gắn liền với việc sở hữu cổ phần trong một công ty.

Mục đích chính của việc phát hành quyền mua là để huy động vốn cho các hoạt động của doanh nghiệp, chẳng hạn như mở rộng sản xuất kinh doanh, trả nợ, hay bổ sung vốn lưu động. Đây là một phương thức tăng vốn chủ sở hữu hiệu quả, giúp công ty củng cố nền tảng tài chính mà không làm thay đổi đáng kể cơ cấu cổ đông nếu tất cả đều thực hiện quyền.

2. Các Thuộc Tính Cốt Lõi (Root Attributes) Của Quyền Mua Cổ Phiếu

Mỗi quyền mua cổ phiếu đều mang trong mình những thuộc tính cơ bản và nhất quán, giúp phân biệt nó với các loại chứng khoán khác.

Thuộc Tính	Mô Tả Chi Tiết
Dành cho cổ đông hiện hữu	Đây là đặc quyền riêng có. Chỉ những nhà đầu tư có tên trong danh sách cổ đông tại ngày đăng ký cuối cùng mới được phân bổ quyền mua.
Theo tỷ lệ sở hữu	Số lượng quyền mua được phân bổ dựa trên số cổ phiếu mà cổ đông đang nắm giữ. Ví dụ: tỷ lệ 2:1 có nghĩa là cổ đông sở hữu 2 cổ phiếu cũ sẽ nhận được 1 quyền mua.
Giá thực hiện cố định	Mức giá để mua cổ phiếu mới (giá phát hành) đã được ấn định trước và thường thấp hơn đáng kể so với thị giá tại thời điểm công bố.
Có thời hạn hiệu lực	Quyền mua chỉ có giá trị trong một khoảng thời gian nhất định (ví dụ: 30 hoặc 45 ngày). Sau thời hạn này, quyền sẽ hết hiệu lực và không còn giá trị.
Có thể chuyển nhượng	Cổ đông có thể bán quyền mua của mình cho người khác trên thị trường chứng khoán (nếu được niêm yết) trong khoảng thời gian quy định.

3. Phân Biệt Rạch Ròi: Quyền Mua vs. Chứng Quyền vs. Cổ Tức Cổ Phiếu

Sự nhầm lẫn giữa các khái niệm này có thể dẫn đến những quyết định đầu tư sai lầm. EBC sẽ giúp bạn làm rõ sự khác biệt cơ bản.

Tiêu Chí	Quyền Mua Cổ Phiếu	Chứng Quyền Có Bảo Đảm (Covered Warrant)	Cổ Tức Bằng Cổ Phiếu / Cổ Phiếu Thưởng
Bên Phát Hành	Công ty niêm yết (doanh nghiệp)	Công ty chứng khoán	Công ty niêm yết (doanh nghiệp)
Mục Đích	Huy động thêm vốn mới	Công cụ đầu tư phái sinh, tìm kiếm lợi nhuận trên biến động giá	Trả lợi nhuận cho cổ đông / Tăng vốn từ lợi nhuận giữ lại
Nhà Đầu Tư Phải...	Nộp thêm tiền để mua cổ phiếu mới	Nộp tiền mua chứng quyền và nộp tiền thực hiện quyền	Không phải nộp thêm tiền
Ảnh Hưởng Vốn CSH	Tăng lên (do có dòng tiền mới)	Không ảnh hưởng đến vốn CSH của công ty cơ sở	Không đổi (chỉ chuyển từ lợi nhuận sau thuế sang vốn góp)
Tính Bắt Buộc	Không bắt buộc thực hiện	Không bắt buộc thực hiện	Tự động nhận, không có lựa chọn

Trái ngược với các công cụ vốn chủ sở hữu này, các khái niệm đối nghịch (antonyms) như Quyền bán cổ phiếu (Put Option) cho phép bán, Bán khống (Short Selling) kỳ vọng giá giảm, hay Trái phiếu (Bond) là một công cụ nợ, đều có bản chất và mục tiêu hoàn toàn khác biệt.

Cơ Hội Đầu Tư Quyền Mua Cổ Phiếu và Cạm Bẫy Tiềm Ẩn

Khi một công ty thông báo phát hành quyền mua, một câu hỏi lớn được đặt ra cho mọi cổ đông: Đây là cơ hội để gia tăng tài sản hay là một rủi ro tiềm ẩn? Câu trả lời phụ thuộc vào việc bạn đánh giá kế hoạch sử dụng vốn của công ty và tình hình thị trường như thế nào.

1. Góc Nhìn Từ Doanh Nghiệp Phát Hành

Đối với công ty cổ phần, việc phát hành quyền mua là một chiến lược tài chính doanh nghiệp thông minh với nhiều lợi ích:

• Huy Động Vốn Hiệu Quả: Đây là cách tăng vốn chủ sở hữu trực tiếp và nhanh chóng. Nguồn vốn mới có thể được dùng để đầu tư vào các dự án tiềm năng, từ đó tạo ra giá trị gia tăng trong tương lai.




• Gắn Kết Cổ Đông: Bằng việc trao đặc quyền cho cổ đông hiện hữu, công ty thể hiện sự trân trọng và mong muốn họ tiếp tục đồng hành. Điều này củng cố lòng trung thành và niềm tin của nhà đầu tư.




• Chi Phí Phát Hành Thấp: So với các phương thức khác như IPO, phát hành riêng lẻ cho nhà đầu tư chiến lược hay vay nợ, chi phí cho một đợt phát hành quyền mua thường thấp hơn.




• Tín Hiệu Tích Cực: Một đợt phát hành thành công cho thấy sự ủng hộ của cổ đông đối với tầm nhìn và chiến lược của ban lãnh đạo, là một tín hiệu tốt cho thị trường.

Giả định và tiền đề cho một đợt phát hành thành công là công ty phải sử dụng nguồn vốn mới một cách hiệu quả, minh bạch và kế hoạch sử dụng vốn được thị trường đánh giá tích cực.

2. Lợi Ích và Rủi Ro Đối Với Nhà Đầu Tư (Cổ Đông Hiện Hữu)

Đây là khía cạnh quan trọng nhất mà mọi nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Lợi Ích Tiềm Năng:

• Mua Cổ Phiếu Với Giá Ưu Đãi: Đây là lợi ích rõ ràng nhất. Nhà đầu tư có cơ hội mua cổ phiếu với giá thấp hơn thị giá, tạo ra một khoản lợi nhuận trên giấy ngay tại thời điểm thực hiện quyền.




• Duy Trì Tỷ Lệ Sở Hữu: Nếu không thực hiện quyền mua, tỷ lệ sở hữu của bạn trong công ty sẽ bị pha loãng do số lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên. Việc thực hiện quyền giúp bạn bảo toàn tầm ảnh hưởng và quyền biểu quyết của mình.




• Lợi Nhuận Từ Chuyển Nhượng Quyền: Nếu bạn không có đủ tài chính hoặc không muốn đầu tư thêm, bạn có thể bán quyền mua của mình trên thị trường cho nhà đầu tư khác để thu về một khoản lợi nhuận. Giá trị của quyền mua phụ thuộc vào chênh lệch giữa thị giá cổ phiếu và giá thực hiện.

Rủi Ro Cần Lưu Ý:

• Rủi Ro Pha Loãng Cổ Phiếu: Đây là đặc điểm độc nhất và quan trọng nhất. Khi số lượng cổ phiếu tăng lên, Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) có thể bị giảm trong ngắn hạn nếu lợi nhuận công ty tạo ra không tăng tương ứng. Điều này có thể gây áp lực lên giá cổ phiếu.




• Yêu Cầu Vốn Bổ Sung: Bạn phải bỏ thêm một khoản tiền mặt để thực hiện quyền. Điều này đòi hỏi nhà đầu tư phải có kế hoạch tài chính và sẵn sàng nguồn vốn.




• Rủi Ro Thị Trường: Nếu sau ngày bạn nộp tiền, thị giá cổ phiếu trên thị trường giảm xuống thấp hơn cả giá phát hành ưu đãi, khoản đầu tư của bạn sẽ ngay lập tức bị thua lỗ.




• Mất Trắng Nếu Không Hành Động: Trừ khi nhà đầu tư thực hiện quyền hoặc bán nó, nếu không họ sẽ bị thiệt hại kép: vừa mất đi giá trị của quyền mua (hết hạn), vừa bị pha loãng tỷ lệ sở hữu.

Để đưa ra quyết định đầu tư chính xác, việc phân tích sâu về sức khỏe tài chính và tiềm năng tăng trưởng của doanh nghiệp là tối quan trọng. Tại EBC, chúng tôi cung cấp các công cụ phân tích và báo cáo chuyên sâu, giúp bạn có cái nhìn toàn diện trước khi quyết định có nên thực hiện quyền mua cổ phiếu hay không. Hãy mở tài khoản demo tại EBC để trải nghiệm những công cụ ưu việt này hoàn toàn miễn phí.

Nắm Vững Quy Trình và Chiến Lược Đầu Tư Quyền Mua Cổ Phiếu

Hiểu rõ lý thuyết là chưa đủ. Nhà đầu tư cần nắm vững quy trình thực tế và các công thức tính toán để có thể hành động một cách chính xác và hiệu quả.

1. Dòng Thời Gian Của Một Đợt Phát Hành Quyền Mua

Để không bỏ lỡ bất kỳ quyền lợi nào, bạn cần theo dõi sát sao các mốc thời gian quan trọng do doanh nghiệp và Sở Giao dịch Chứng khoán (HOSE, HNX) công bố.

Mốc Thời Gian	Ý Nghĩa và Hành Động Cần Thiết
Ngày Giao Dịch Không Hưởng Quyền (GDKHQ)	Đây là ngày quan trọng nhất. Nếu bạn mua cổ phiếu từ ngày này trở đi, bạn sẽ không có tên trong danh sách nhận quyền mua. Ngược lại, nếu bạn bán cổ phiếu vào ngày này, bạn vẫn nhận được quyền.
Ngày Đăng Ký Cuối Cùng	Là ngày chốt danh sách cổ đông sở hữu cổ phiếu để phân bổ quyền. Thường là ngày làm việc tiếp theo sau ngày GDKHQ.
Thời Gian Chuyển Nhượng Quyền	Khoảng thời gian (thường kéo dài vài tuần) mà các nhà đầu tư có thể mua/bán quyền mua của mình trên sàn giao dịch chứng khoán.
Thời Gian Đăng Ký và Nộp Tiền	Khoảng thời gian cuối cùng để cổ đông (cả người nhận gốc và người mua lại quyền) làm thủ tục đăng ký quyền mua cổ phiếu và nộp tiền cho công ty chứng khoán nơi bạn mở tài khoản.

2. Hướng Dẫn Chi Tiết Thủ Tục Đăng Ký Quyền Mua Cổ Phiếu

Quy trình thực hiện quyền mua tại các công ty chứng khoán về cơ bản là tương tự nhau. Dưới đây là các bước tiêu biểu:

• Bước 1: Nhận Thông Báo: Công ty chứng khoán nơi bạn có tài khoản chứng khoán sẽ gửi email/thông báo về việc tài khoản của bạn được phân bổ quyền mua, bao gồm số lượng quyền, tỷ lệ thực hiện, giá mua, và thời hạn nộp tiền.




• Bước 2: Chuẩn Bị Tiền: Tính toán số tiền cần nộp dựa trên công thức: Số tiền cần nộp = Số lượng cổ phiếu muốn mua x Giá phát hành ưu đãi. Sau đó, nộp/chuyển tiền vào tài khoản chứng khoán của bạn. Đảm bảo số dư tiền mặt đủ để thực hiện giao dịch.




• Bước 3: Hoàn Tất Thủ Tục Đăng Ký: Liên hệ với nhân viên môi giới hoặc làm theo hướng dẫn online trên ứng dụng/website của công ty chứng khoán để hoàn thành phiếu "Đăng ký thực hiện quyền mua".

3. Công Thức Định Giá Cổ Phiếu và Quyền Mua

Kiến thức học thuật này giúp bạn đưa ra quyết định "có nên mua cổ phiếu XYZ để nhận quyền không?" một cách lý trí.

a. Cách Tính Giá Cổ Phiếu Sau Khi Chia Quyền Mua (Giá Tham Chiếu Điều Chỉnh)

Tại ngày giao dịch không hưởng quyền, giá cổ phiếu sẽ được điều chỉnh giảm để phản ánh việc phát hành thêm cổ phiếu với giá ưu đãi. Công thức tính như sau:

P' = (P + Pₑ * a) / (1 + a)

Trong đó:

• P': Giá tham chiếu điều chỉnh tại ngày GDKHQ




• P: Giá đóng cửa của cổ phiếu trước ngày GDKHQ




• Pₑ: Giá phát hành thêm




• a: Tỷ lệ cổ phiếu phát hành thêm trên số cổ phiếu hiện hữu (ví dụ tỷ lệ 2:1 thì a = 1/2 = 0.5)

Ví dụ cụ thể: Cổ phiếu A có giá đóng cửa là 70.000 VNĐ. Công ty thông báo phát hành quyền mua cho cổ đông hiện hữu theo tỷ lệ 5:1 (a = 1/5 = 0.2) với giá 10.000 VNĐ. Giá điều chỉnh của A tại ngày GDKHQ sẽ là: P' = (70.000 + 10.000 * 0.2) / (1 + 0.2) = 72.000 / 1.2 = 60.000 VNĐ

b. Cách Tính Giá Trị Lý Thuyết Của Quyền Mua Cổ Phiếu

Giá trị này cho bạn biết quyền mua của bạn đáng giá bao nhiêu trên lý thuyết.

R = P' - Pₑ hoặc R = (P - Pₑ) / (n + 1) (với n là tỷ lệ thực hiện, ví dụ 5:1 thì n=5)

Trong đó:

• R: Giá trị lý thuyết của một quyền mua




• P', P, Pₑ: Như trên

Ví dụ tiếp tục với A:

R = 60.000 - 10.000 = 50.000 VNĐ

Điều này có nghĩa là mỗi quyền mua cổ phiếu VNM về lý thuyết có giá trị 50.000 VNĐ. Nếu bạn bán được trên mức giá này, bạn có lời.

4. Ba Kịch Bản Hành Động Khi Nhận Quyền Mua

Khi đã nắm trong tay quyền mua, bạn có ba lựa chọn chiến lược.

Kịch Bản 1: Thực Hiện Quyền Mua:

• Khi nào nên? Khi bạn có niềm tin vững chắc vào tương lai của doanh nghiệp, đánh giá cao kế hoạch sử dụng vốn của họ, và cho rằng giá cổ phiếu sẽ tăng trưởng cao hơn mức giá pha loãng trong dài hạn. Bạn cũng cần có sẵn nguồn vốn nhàn rỗi.




• Hành động: Nộp tiền và đăng ký mua theo hướng dẫn.

Kịch Bản 2: Bán Quyền Mua Trên Thị Trường:

• Khi nào nên? Khi bạn không muốn/không thể bỏ thêm vốn, hoặc khi bạn cho rằng giá trị lý thuyết của quyền mua đang hấp dẫn và muốn hiện thực hóa lợi nhuận ngay lập tức mà không cần chờ đợi.




• Hành động: Đặt lệnh bán quyền mua (với mã chứng khoán riêng) trên sàn giao dịch trong thời gian cho phép chuyển nhượng.

Kịch Bản 3: Không Làm Gì Cả (Lựa Chọn Bất Lợi Nhất):

• Hậu quả: Bạn sẽ chịu thiệt hại kép. Thứ nhất, giá trị của quyền mua sẽ trở về 0 sau khi hết hạn. Thứ hai, giá cổ phiếu của bạn đã bị điều chỉnh giảm tại ngày GDKHQ, trong khi tỷ lệ sở hữu của bạn bị pha loãng. Đây là lựa chọn mà mọi nhà đầu tư nên tránh.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

Quyền mua cổ phiếu bao lâu thì bán được?

• Đối với quyền mua: Bạn chỉ có thể bán trong khoảng thời gian chuyển nhượng do công ty quy định (thường là vài tuần).




• Đối với cổ phiếu mới mua từ quyền: Cổ phiếu này thường mất một khoảng thời gian (từ 1-3 tháng, tùy quy trình) để được niêm yết bổ sung và ghi nhận vào tài khoản của bạn. Sau khi cổ phiếu về tài khoản, bạn có thể giao dịch bình thường.

Tiền thu được từ bán quyền mua có phải nộp thuế không?

Có. Theo quy định hiện hành, thu nhập từ chuyển nhượng quyền mua cổ phiếu phải chịu thuế thu nhập cá nhân 0.1% trên giá chuyển nhượng từng lần.

Quyền mua cổ phần là gì?

Về bản chất, "quyền mua cổ phần" và "quyền mua cổ phiếu" là hai cách gọi cho cùng một khái niệm, đều chỉ đặc quyền mua thêm cổ phiếu/cổ phần của cổ đông hiện hữu.

Kết luận

Như vậy, chúng ta đã cùng EBC đi qua một hành trình chi tiết để trả lời câu hỏi quyền mua cổ phiếu là gì. Rõ ràng, đây không chỉ đơn thuần là một cơ hội mua cổ phiếu giá rẻ, mà là một công cụ tài chính phức tạp, mang trong mình cả cơ hội và rủi ro.

Nó là cơ hội cho những nhà đầu tư am hiểu, tin tưởng vào doanh nghiệp và sẵn sàng đồng hành dài hạn. Nhưng nó cũng là một rủi ro tiềm tàng nếu nhà đầu tư không phân tích kỹ lưỡng, hành động theo cảm tính hoặc không quản lý được dòng vốn của mình. Sự thành công trong việc tận dụng quyền mua nằm ở khả năng phân tích các khía cạnh pháp lý, tài chính, đầu tư và quản trị của đợt phát hành.

Việc hiểu rõ các thuộc tính, các mốc thời gian, cách tính giá trị và các chiến lược hành động sẽ giúp bạn tự tin hơn rất nhiều khi đối mặt với một đợt phát hành quyền mua. Nó biến một sự kiện tài chính có thể gây hoang mang thành một cơ hội để bạn tái cấu trúc và tối ưu hóa danh mục đầu tư của mình.

Đầu tư là một hành trình học hỏi không ngừng. Kiến thức chính là la bàn giúp bạn đi đúng hướng trên thị trường vốn đầy biến động. EBC cam kết luôn đồng hành cùng bạn, cung cấp những phân tích sâu sắc và công cụ hiệu quả nhất.

Hãy bắt đầu hành trình đầu tư thông thái của bạn ngay hôm nay bằng cách mở tài khoản giao dịch tại EBC để nhận được sự tư vấn chuyên nghiệp và tiếp cận các sản phẩm đầu tư đa dạng, bao gồm cả giao dịch CFD trên các cổ phiếu hàng đầu.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và cũng không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hay các lĩnh vực khác để bạn có thể dựa vào. Không có ý kiến nào trong tài liệu này được coi là khuyến nghị từ EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hay chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân nào.