Đăng vào: 2025-12-15
Tiết kiệm là gì, một câu hỏi nền tảng mở ra con đường đến tự do tài chính, không chỉ là việc cất giữ tiền bạc mà còn là một nghệ thuật quản lý nguồn lực hiệu quả, từ thời gian, năng lượng đến tài sản, nhằm xây dựng một tương lai vững chắc và hiện thực hóa mọi mục tiêu.
Tiết kiệm là hành động giảm bớt các hao phí trong sử dụng nguồn lực và dành ra một phần thu nhập không chi tiêu ở hiện tại để tích lũy cho các mục tiêu trong tương lai. Theo định nghĩa tại Khoản 1, Điều 3 của Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013, tiết kiệm là việc giảm bớt hao phí trong sử dụng vốn, tài sản, lao động và tài nguyên nhưng vẫn đạt được mục tiêu đã định. Đây là nền tảng của nghệ thuật quản lý tài chính cá nhân, giúp tạo ra một quỹ dự phòng an toàn và nguồn vốn cho các kế hoạch lớn hơn như đầu tư.
Hãy bắt đầu hành trình xây dựng sự thịnh vượng của bạn bằng cách tìm hiểu các phương pháp tích lũy thông minh và lựa chọn các kênh đầu tư hiệu quả khi giao dịch tại EBC.
Cùng EBC khám phá sâu hơn về bản chất của việc để dành, các lợi ích vượt trội và những chiến lược thực tiễn để biến thói quen tích lũy trở thành tài sản giá trị nhất của bạn trong hành trình quản lý tài chính và vun đắp tài sản.
Các ý chính:
Định nghĩa cốt lõi: Tiết kiệm là hành động giữ lại một phần thu nhập hoặc sử dụng nguồn lực (tiền, thời gian, năng lượng) một cách hiệu quả để tích lũy cho tương lai.
Lợi ích nền tảng: Tiết kiệm giúp tạo dựng quỹ dự phòng khẩn cấp, đạt được các mục tiêu tài chính lớn (mua nhà, xe), và là bước đệm quan trọng để tiến tới tự do tài chính và đầu tư sinh lời.
Phương pháp thực tiễn: Bắt đầu tiết kiệm hiệu quả cần trải qua các bước: xác định mục tiêu, lập kế hoạch chi tiêu (như quy tắc 50/30/20), theo dõi dòng tiền và tự động hóa việc tích lũy.
Công cụ hỗ trợ: Các kênh như gửi tiết kiệm ngân hàng, ứng dụng tài chính số, và các sản phẩm đầu tư là những công cụ hữu hiệu để tối ưu hóa khoản tiền nhàn rỗi.
Tiết kiệm là một khái niệm đa diện, vượt ra ngoài ý nghĩa đơn thuần của việc cất giữ tiền. Để hiểu sâu sắc, chúng ta cần tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau, từ kinh tế học, pháp luật đến ứng dụng trong đời sống hàng ngày. Việc nắm vững các định nghĩa này không chỉ giúp bạn trả lời câu hỏi tiết kiệm là gì mà còn cung cấp một nền tảng kiến thức vững chắc để áp dụng vào thực tiễn quản lý tài chính cá nhân và doanh nghiệp. Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất trên hành trình xây dựng sự ổn định và thịnh vượng. Mỗi góc nhìn sẽ làm sáng tỏ một khía cạnh của tiết kiệm, giúp bạn nhận ra rằng đây là một kỹ năng sống thiết yếu, một triết lý về việc sử dụng nguồn lực một cách khôn ngoan và có chủ đích để đạt được những giá trị bền vững.
Trong kinh tế học, tiết kiệm (Savings) được định nghĩa là phần thu nhập khả dụng còn lại sau khi đã trừ đi các khoản chi tiêu cho tiêu dùng. Theo các chuyên gia từ Đại học Kinh tế Quốc dân, khái niệm này bắt nguồn từ mô hình vòng chu chuyển của thu nhập quốc dân. Ở cấp độ cá nhân hoặc hộ gia đình, đây là khoản tiền bạn không chi tiêu ngay lập tức mà giữ lại.
Ở quy mô lớn hơn, tiết kiệm không chỉ giới hạn ở các hộ gia đình. Các doanh nghiệp thực hiện tiết kiệm thông qua lợi nhuận giữ lại, tức là phần lợi nhuận sau thuế không chia cho cổ đông mà được tái đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Chính phủ cũng có thể tiết kiệm khi ngân sách nhà nước có thặng dư, nghĩa là thu lớn hơn các khoản chi tiêu công.
Tiết kiệm đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong nền kinh tế vĩ mô. Theo các nhà kinh tế học như PGS.TS. Trần Đình Thiên và TS. Cấn Văn Lực, nguồn tiền tiết kiệm này chính là nguồn cung cấp vốn cho hoạt động đầu tư. Khi bạn gửi tiền vào ngân hàng, ngân hàng sẽ dùng số tiền đó để cho các doanh nghiệp vay vốn mở rộng sản xuất. Như vậy, hành động tiết kiệm của mỗi cá nhân góp phần làm tăng khối lượng tư bản quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ra nhiều của cải vật chất hơn cho xã hội trong tương lai.
Pháp luật Việt Nam cũng có những quy định rõ ràng về tiết kiệm, đặc biệt trong bối cảnh quản lý nguồn lực quốc gia. Theo Khoản 1 và Khoản 2, Điều 3 của Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013, định nghĩa tiết kiệm là việc giảm bớt hao phí trong sử dụng vốn, tài sản, lao động, thời gian lao động và tài nguyên nhưng vẫn phải đảm bảo đạt được mục tiêu đã đề ra.
Luật pháp nhấn mạnh hai khía cạnh:
Sử dụng nguồn lực ở mức thấp hơn định mức, tiêu chuẩn, chế độ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành nhưng vẫn hoàn thành mục tiêu.
Sử dụng đúng định mức, tiêu chuẩn, chế độ nhưng đạt được kết quả cao hơn mục tiêu đã định.
Ví dụ, một cơ quan nhà nước được cấp ngân sách 100 triệu đồng để tổ chức một sự kiện. Nếu cơ quan này tổ chức thành công sự kiện với chi phí chỉ 80 triệu đồng mà vẫn đảm bảo chất lượng, thì 20 triệu đồng chênh lệch được xem là khoản tiết kiệm. Định nghĩa này không chỉ áp dụng cho ngân sách nhà nước mà còn mở rộng ra việc quản lý tài sản công, tài nguyên thiên nhiên và thời gian lao động của cán bộ, công chức. Việc luật hóa khái niệm này cho thấy sự coi trọng của nhà nước đối với việc sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực để phát triển đất nước bền vững.
Quan niệm rằng tiết kiệm chỉ xoay quanh tiền bạc là một thiếu sót lớn. Bản chất của tiết kiệm là tối ưu hóa việc sử dụng mọi loại tài nguyên hữu hạn mà bạn sở hữu. Việc mở rộng khái niệm này giúp chúng ta có tư duy quản lý tiền bạc và nguồn lực toàn diện để xây dựng lối sống cân bằng, hiệu quả và bền vững hơn.
Tiết kiệm thời gian: Thời gian là tài sản không thể tái tạo. Tiết kiệm thời gian có nghĩa là quản lý và phân bổ 24 giờ mỗi ngày một cách thông minh. Điều này bao gồm việc lên kế hoạch công việc, ưu tiên các nhiệm vụ quan trọng, tự động hóa các công việc lặp đi lặp lại và tránh xa những hoạt động gây xao lãng vô ích.
Tiết kiệm năng lượng (sức lực): Sức khỏe thể chất và tinh thần là nguồn năng lượng quý giá. Tiết kiệm năng lượng là biết cách làm việc thông minh thay vì làm việc cật lực, dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý để tái tạo sức lao động, và tránh lãng phí sức lực vào những lo âu không cần thiết hoặc những mối quan hệ độc hại.
Tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên: Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, việc tiết kiệm điện, nước, và giảm thiểu rác thải không chỉ giúp bạn cắt giảm chi phí sinh hoạt mà còn là biểu hiện của một công dân có trách nhiệm. Những hành động nhỏ như tắt thiết bị điện khi không sử dụng, sử dụng các sản phẩm tái chế đều góp phần bảo vệ môi trường cho các thế hệ tương lai.
Tiết kiệm không chỉ là một thói quen tốt mà còn là trụ cột cơ bản xây dựng nên sự an toàn và thịnh vượng tài chính cho mỗi cá nhân và gia đình. Việc hiểu rõ những lợi ích sâu sắc mà tiết kiệm mang lại sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ để bạn bắt đầu và kiên trì với hành trình tích lũy của mình. Từ việc đối phó với những rủi ro bất ngờ đến việc hiện thực hóa những giấc mơ lớn, tất cả đều bắt đầu từ những đồng tiền được để dành một cách có kỷ luật. Tiết kiệm chính là hành động đầu tư cho bản thân trong tương lai, một sự hy sinh tiêu dùng ở hiện tại để đổi lấy sự tự do và nhiều lựa chọn hơn sau này. Bằng việc xây dựng một nền tảng tài chính vững chắc, bạn có thể tự tin đối mặt với mọi thử thách và nắm bắt mọi cơ hội mà cuộc sống mang lại.
Cuộc sống luôn tiềm ẩn những rủi ro tài chính không thể lường trước như ốm đau, tai nạn, mất việc đột ngột hay những khoản sửa chữa lớn trong nhà. Quỹ dự phòng khẩn cấp chính là tấm lá chắn tài chính bảo vệ bạn và gia đình khỏi những cú sốc này. Các chuyên gia tài chính thường khuyên rằng quỹ này nên có giá trị tương đương từ 3 đến 6 tháng chi phí sinh hoạt thiết yếu của bạn.
Việc có một khoản tiền dự phòng giúp bạn tránh được việc phải vay nợ lãi suất cao hoặc bán đi các tài sản đầu tư một cách vội vàng khi gặp khủng hoảng. Nó mang lại sự an tâm, cho phép bạn đưa ra những quyết định sáng suốt hơn thay vì hành động trong hoảng loạn. Ví dụ, nếu không may mất việc, quỹ dự phòng sẽ cho bạn thời gian để tìm kiếm một công việc mới phù hợp mà không phải chấp nhận bất kỳ lời đề nghị nào chỉ vì áp lực tài chính. Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đảm bảo sự ổn định, là nền móng trước khi bạn nghĩ đến các mục tiêu lớn hơn.
Hầu hết các mục tiêu quan trọng trong đời như mua một căn nhà, sở hữu một chiếc ô tô, cho con đi du học hay bắt đầu kinh doanh riêng đều đòi hỏi một nguồn vốn đáng kể. Tiết kiệm có kế hoạch là con đường duy nhất để biến những ước mơ này thành hiện thực mà không bị nhấn chìm trong nợ nần.
Bằng cách đặt ra các mục tiêu tài chính rõ ràng, cụ thể và có thời hạn (phương pháp SMART), bạn có thể chia nhỏ số tiền cần thiết và tích lũy đều đặn hàng tháng. Ví dụ, để có 2 tỷ đồng cho khoản trả trước mua nhà trong 5 năm, bạn cần để dành khoảng 33 triệu đồng mỗi tháng. Con số này có thể điều chỉnh tùy thuộc vào khả năng và việc bạn có kết hợp đầu tư để gia tăng số tiền tiết kiệm hay không. Quá trình này không chỉ giúp bạn tích lũy tài sản mà còn rèn luyện tính kỷ luật, khả năng lập kế hoạch và sự kiên nhẫn, những phẩm chất cần thiết để thành công trong mọi lĩnh vực.
Mục tiêu cuối cùng của hành trình quản lý tài chính đối với nhiều người là đạt được tự do tài chính. Đây là trạng thái mà bạn có đủ tài sản hoặc nguồn thu nhập thụ động để trang trải mọi chi phí sinh hoạt mà không cần phải làm việc vì tiền. Tiết kiệm là bước khởi đầu không thể thiếu của quá trình này.
Khoản tiền bạn tiết kiệm được sẽ trở thành vốn để đầu tư vào các kênh sinh lời như cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản hoặc các quỹ đầu tư. Nhờ sức mạnh của kỳ quan lãi suất kép, số tiền này sẽ tăng trưởng theo cấp số nhân qua thời gian. Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett từng nói: Nếu bạn không tìm cách kiếm tiền ngay cả khi đang ngủ, bạn sẽ phải làm việc cho đến lúc chết.
Bắt đầu tiết kiệm có thể là một thử thách, đặc biệt khi bạn chưa có thói quen hoặc cảm thấy thu nhập còn hạn chế. Tuy nhiên, chìa khóa nằm ở việc xây dựng một hệ thống đơn giản, thực tế và bền vững. Thay vì những mục tiêu quá xa vời, hãy tập trung vào việc tạo ra những thay đổi nhỏ nhưng có tác động lớn trong thói quen chi tiêu và quản lý tiền bạc hàng ngày. Hành trình tiết kiệm hiệu quả không phải là một cuộc chạy nước rút mà là một cuộc đua marathon, đòi hỏi sự kiên trì và một kế hoạch rõ ràng. EBC sẽ hướng dẫn bạn từng bước cụ thể, từ việc xác định điểm xuất phát, vạch ra lộ trình cho đến việc sử dụng các công cụ thông minh để duy trì động lực và đạt được mục tiêu tài chính của mình.
Trước khi bắt đầu, bạn cần biết mình đang đứng ở đâu. Hãy dành thời gian để lập một bảng cân đối tài chính cá nhân đơn giản, bao gồm hai phần:
Tài sản: Liệt kê tất cả những gì bạn sở hữu có giá trị như tiền mặt, số dư trong tài khoản ngân hàng, các khoản đầu tư, giá trị ước tính của xe cộ, nhà cửa.
Nợ: Ghi lại tất cả các khoản nợ của bạn như nợ thẻ tín dụng, vay tiêu dùng, vay mua nhà, vay sinh viên.
Tài sản ròng của bạn được tính bằng cách lấy Tổng tài sản trừ đi Tổng nợ. Con số này chính là thước đo sức khỏe tài chính hiện tại của bạn. Song song đó, hãy xác định các mục tiêu tiết kiệm cụ thể theo nguyên tắc SMART: Cụ thể (Specific), Đo lường được (Measurable), Khả thi (Achievable), Liên quan (Relevant), và Có thời hạn (Time-bound).
Ví dụ, thay vì nói Tôi muốn tiết kiệm để đi du lịch, hãy đặt mục tiêu: Tôi sẽ tiết kiệm 20 triệu đồng trong 10 tháng tới (2 triệu/tháng) cho chuyến du lịch Thái Lan.
Một kế hoạch chi tiêu, hay còn gọi là ngân sách, là công cụ mạnh mẽ nhất giúp bạn kiểm soát cash flow (dòng tiền) hiệu quả. Quy tắc 50/30/20 là một phương pháp phân bổ thu nhập phổ biến và dễ áp dụng:
50% cho nhu cầu thiết yếu: Bao gồm tiền thuê nhà, đi lại, ăn uống, hóa đơn điện nước. Đây là những khoản chi bắt buộc để duy trì cuộc sống.
30% cho mong muốn cá nhân: Bao gồm giải trí, mua sắm, ăn ngoài, du lịch. Đây là phần giúp cuộc sống của bạn thú vị hơn nhưng có thể cắt giảm khi cần.
20% cho mục tiêu tài chính: Dành cho việc tiết kiệm, trả nợ và đầu tư. Đây là khoản ưu tiên hàng đầu bạn nên trích ra ngay khi nhận lương.
Để lập ngân sách hiệu quả, bạn cần theo dõi mọi khoản chi tiêu của mình trong ít nhất một tháng. Bạn có thể dùng sổ tay, bảng tính Excel hoặc các ứng dụng quản lý chi tiêu. Việc này giúp bạn nhận ra những khoản lãng phí không cần thiết và điều chỉnh thói quen tiêu dùng để phù hợp với kế hoạch đã đặt ra.
Cách hiệu quả nhất để đảm bảo bạn luôn tuân thủ kế hoạch tiết kiệm là loại bỏ yếu tố con người ra khỏi quy trình. Hãy áp dụng nguyên tắc Trả cho mình trước (Pay Yourself First) bằng cách thiết lập các lệnh chuyển tiền tự động.
Ngay sau khi nhận lương, hãy cài đặt một lệnh chuyển khoản tự động một số tiền cố định (ví dụ 20% thu nhập) từ tài khoản thanh toán sang một tài khoản tiết kiệm riêng biệt. Việc này đảm bảo khoản tiết kiệm được ưu tiên trước khi bạn bắt đầu chi tiêu cho các nhu cầu khác. Tài khoản tiết kiệm này nên được tách biệt và khó truy cập hơn một chút để tránh việc bạn dễ dàng rút ra tiêu dùng. Tự động hóa giúp biến tiết kiệm thành một thói quen vô thức, giống như việc trả hóa đơn hàng tháng, giúp bạn tích lũy một cách nhất quán mà không cần tốn nhiều ý chí hay công sức.
Sau khi đã hình thành thói quen tiết kiệm, bước tiếp theo là làm cho số tiền đó sinh sôi. Để tiền nằm yên trong tài khoản thanh toán không chỉ lãng phí cơ hội gia tăng tài sản mà còn khiến giá trị của nó bị bào mòn bởi tác động của lạm phát và sự mất giá. Lựa chọn đúng công cụ tài chính sẽ giúp khoản tiền nhàn rỗi của bạn làm việc hiệu quả, tạo ra lợi nhuận và đẩy nhanh tiến độ đạt được các mục tiêu.
Thị trường tài chính hiện nay cung cấp rất nhiều lựa chọn đa dạng, từ an toàn, ổn định đến tiềm ẩn rủi ro cao hơn đi kèm lợi nhuận hấp dẫn. Việc hiểu rõ ưu, nhược điểm của từng kênh sẽ giúp bạn xây dựng một danh mục phù hợp với khẩu vị rủi ro và mục tiêu của bản thân.
Việc lựa chọn kênh gửi tiết kiệm phù hợp phụ thuộc vào mục tiêu, thời hạn và mức độ chấp nhận rủi ro của bạn. Dưới đây là bảng so sánh một số hình thức phổ biến tại Việt Nam.
| Tiêu chí | Gửi tiết kiệm ngân hàng truyền thống | Ngân hàng số/App tài chính | Giữ vàng | Đầu tư chứng khoán |
|---|---|---|---|---|
| Mức độ an toàn | Rất cao (Có bảo hiểm tiền gửi) | Cao (Thường được cấp phép và bảo chứng bởi ngân hàng lớn) | Tương đối cao (Tài sản vật chất) | Cao (nhiều rủi ro) |
| Lợi nhuận | Thấp đến trung bình, ổn định | Thường cao hơn ngân hàng truyền thống một chút | Biến động theo thị trường, không có lãi suất cố định | Tiềm năng cao, nhưng không đảm bảo |
| Thanh khoản | Cao, có thể rút trước hạn (mất lãi) | Rất cao, thao tác online nhanh chóng | Cao, dễ dàng mua bán | Rất cao (đối với cổ phiếu niêm yết) |
| Phù hợp với | Người mới bắt đầu, ưu tiên an toàn, mục tiêu ngắn và trung hạn | Người trẻ, quen thuộc công nghệ, tìm kiếm sự tiện lợi và lãi suất tốt hơn | Người ưu tiên kinh nghiệm mua vàng tích trữ để tích sản dài hạn, phòng ngừa lạm phát | Người có kiến thức tài chính, chấp nhận rủi ro để tối đa hóa lợi nhuận |
Mở tài khoản tiết kiệm online hiện nay vô cùng đơn giản và tiện lợi, giúp bạn tiết kiệm thời gian và thường được hưởng lãi suất ưu đãi hơn so với gửi tại quầy. Dưới đây là các bước cơ bản:
Lựa chọn ngân hàng hoặc ứng dụng uy tín: Ưu tiên các ngân hàng lớn hoặc các ngân hàng số có giấy phép hoạt động rõ ràng, được đánh giá tốt từ người dùng.
Tải ứng dụng và đăng ký tài khoản: Tải ứng dụng ngân hàng từ App Store hoặc Google Play. Quá trình đăng ký thường yêu cầu bạn cung cấp thông tin cá nhân và xác thực danh tính điện tử (eKYC) bằng cách chụp ảnh CCCD/CMND và khuôn mặt.
Mở sổ tiết kiệm online: Sau khi có tài khoản thanh toán, bạn vào mục Tiết kiệm hoặc Gửi tiền trong ứng dụng.
Thiết lập thông số: Chọn số tiền muốn gửi, kỳ hạn (ví dụ: 1 tháng, 6 tháng, 12 tháng), và phương thức đáo hạn (tự động tái tục cả gốc lẫn lãi, tái tục gốc và chuyển lãi về tài khoản, hoặc tất toán).
Xác nhận giao dịch: Kiểm tra lại toàn bộ thông tin và xác nhận giao dịch bằng mã OTP hoặc Smart OTP. Sổ tiết kiệm online sẽ được tạo ngay lập tức và bạn có thể theo dõi nó mọi lúc mọi nơi trên ứng dụng.
Khi đã có một nền tảng tiết kiệm vững chắc, bạn có thể xem xét đa dạng hóa danh mục của mình. Việc tìm hiểu và bắt đầu với các sản phẩm tài chính phức tạp hơn là một bước tiến tự nhiên. Bạn có thể bắt đầu hành trình này bằng cách mở tài khoản demo tại EBC để thực hành giao dịch mà không gặp rủi ro.
Tiết kiệm không phải là một hành động đơn lẻ, mà là một triết lý sống, một thói quen được vun đắp qua thời gian. Nó không có nghĩa là hà tiện, keo kiệt hay từ bỏ những niềm vui trong cuộc sống. Trái lại, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: Tiết kiệm không phải là bủn xỉn... Tiết kiệm là không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi.
Bằng việc hiểu rõ tiết kiệm là gì, áp dụng các chiến lược thông minh và sử dụng công cụ tài chính hiệu quả, bạn đang từng bước thực hiện lộ trình tích sản, biến thu nhập hàng tháng thành những tài sản có giá trị. Mỗi đồng tiền được để dành hôm nay là một viên gạch xây nên ngôi nhà tự do tài chính vững chắc cho tương lai.
Hành trình này đòi hỏi sự kiên trì và kỷ luật, nhưng thành quả nhận được hoàn toàn xứng đáng. Hãy bắt đầu ngay hôm nay, từ những hành động nhỏ nhất. Khi khoản tiết kiệm của bạn đã đủ lớn, hãy để chúng tiếp tục sinh lời thông qua các kênh đầu tư thông minh. Bắt đầu hành trình đầu tư của bạn một cách an toàn và chuyên nghiệp bằng cách đăng ký tài khoản tại EBC.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Tài liệu này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không nhằm mục đích (và cũng không nên được coi là) lời khuyên về tài chính, đầu tư hay các lĩnh vực khác để bạn có thể dựa vào. Không có ý kiến nào trong tài liệu này được coi là khuyến nghị từ EBC hoặc tác giả rằng bất kỳ khoản đầu tư, chứng khoán, giao dịch hay chiến lược đầu tư cụ thể nào phù hợp với bất kỳ cá nhân nào.
